خبرنگاران معلول محدودیت دارند، اما توانمندند

آنچه گذشت خبرنگاری به روایت گروهی از خبرنگاران معلول است که در این گزارش با آن‌ها گفت‌وگو شده است. حامد ایزدی، خبرنگار دارای معلولیت و مشاور در امور معلولان به سیمارتیکل گفت: نزدیک به ۴۰ سال دارم. از حدود ۱۳ سال پیش و در همکاری با منصور گلناری وارد دنیای خبرنگاری شدم. بیشترین فعالیتم در موضوعات اجتماعی و فرهنگی و مخصوصاً فرهنگ‌سازی برای افرادی است که دارای شرایط خاص‌ و توانخواه هستند.

او از زاویۀ معلولیت به شغل خبرنگاری نگاه و اظهار کرد: در جایگاه یک خبرنگار می‌توانم از ۲ بعد مختلف به معلولیت نگاه کنم. بخشی از آن به باور خود فرد برمی‌گردد که چقدر شرایطش را پذیرفته است. از سوی دیگر به نگرش و امکاناتی مربوط می‌شود که در جامعه و از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی وجود دارد. این بعد دوم بسیار مهم است، برای اینکه یک خبرنگار معلول بتواند به‌راحتی آمدوشد کند و به فعالیت‌ها و علایق خود برسد.

این خبرنگار تأکید کرد: نگرش شخصی افراد نیز مسئله‌ای اساسی است؛ چون اگر فرد موقعیت و وضعیت جسمی خود را نپذیرد حتی اگر در دل کشوری با بهترین امکانات هم باشد، ممکن است نتواند در شغلی چون خبرنگاری فعالیت کند.

ایزدی در تبیین صحبت‌های خود ادامه داد: در همین دنیای رسانه می‌توان اخباری را یافت که جنبه‌های متفاوتی از زیست معلولان را بازتاب می‌دهند. یکی از نمونه‌های آن فردی با شرایط خاص و در شمال کشورمان بود که برای خاموش‌کردن آتش در طبیعت تلاش می‌کرد. این فرد دو پا را کامل نداشت و در خودرو بود، اما احساس و مسئولیتی که در قبال محیط‌زیست داشت، باعث شد خود را به آتش برساند و با لباسش برای خاموشی آن تلاش کند.

او با تأکید بر اینکه افراد با شرایط خاص حتی در بدترین امکانات و موقعیت هم می‌توانند دیدگاه‌های روبه‌جلو و امیدبخش داشته باشند، افزود: اما ارزشمندتر و زیباتر این است که افراد در کنار برخورداری از انگیزه و نگرش قوی، در حوزه‌های مختلف از امکانات هم بهره‌مند باشند.

این فعال اجتماعی اظهار کرد: در ایران چند سالی است که نگاه به معلولیت بهتر شده است. یکی از اهداف خبرنگارانی امثال من دقیقاً دگرگونی همین نگرش‌هاست. امید داریم که از مسیر خبر و دنیای خبرنگاری برای به افراد با شرایط خاص اتفاقات بهتری چه در حوزۀ نگرش و چه در عرصۀ عمل رخ دهد.

ایزدی با نظر به مناسب‌سازی محیط‌های شهری تصریح کرد: چند وقت پیش بود که برای پوشش خبری به سالن استاد فرشچیان رفتم. در افتتاحیۀ این سالن مشهود بود که شرایط و تمهیداتی برای افراد با شرایط خاص در نظر نگرفته‌اند. سرویس بهداشتی آن ۴ پله داشت و در سالن حتی یک ردیف کامل هم برای افراد ویلچری مهیا نبود.

او با اشاره به اینکه نیازهای یادشده در جامعۀ ما غالباً دیده و درک نمی‌شود، ادامه داد: افراد با شرایط خاص باید به دل جامعه بیایند. باید با حضورشان دیده شوند و کمک کنند تا جامعه به درک درستی از زیست افراد با شرایط خاص برسد. این حضور لازمۀ گرفتن حقشان و مساعدکردن اوضاع است.

راه‌رفتن با کفش‌های یکدیگر از مسیر خبرنگاری

این خبرنگار یادآور شد: البته می‌دانم که حضور در جامعه به آسانی میسر نمی‌شود. در وضعیت سخت اقتصادی و هزینه‌های گوناگون حتی افراد عادی هم تحت‌فشارند و طبیعی است که شهروندان با شرایط خاص هم دشواری کم ندارند. این افراد حتی باید هزینه‌های بیشتری را برای حضور در شهر بپردازند که کار را سخت‌تر می‌کند.

ایزدی بیان کرد: آدم‌هایی که به شغل خبرنگاری قدم می‌گذارند، باید پوست‌کلفت باشند! خصوصاً خبرنگاران با شرایط خاص برای اینکه در این عرصه دوام بیاروند، باید بردباری خاصی داشته باشند و با شنیدن جواب‌های سربالا و دیدن بی‌اعتنایی‌ها کنار نکشند.

این مشاور در امور معلولین دربارۀ مطالبات خود در عرصۀ خبرنگاری خاطرنشان کرد: به‌نظرم توجه به زیرساخت‌ها با توجه به شرایط باید در اولویت قرار بگیرد. خبرنگاران با شرایط خاص همواره کوشیده‌اند که جامعۀ مشابه خودشان دیده شوند و بیشتر در اجتماع رفت‌وآمد کنند. آدم‌ها از گروه‌های مختلف باید بیشتر به هم نزدیک شوند.

او با توضیح زیرساخت ادامه داد: زیرساخت به این شکل است که اگر مقرر است مثلاً به یک خبرگزاری بودجه‌ای یا امکاناتی واگذار کنند، باید از قبل تأمل شود و تمهیداتی هم برای حضور یک فرد با شرایط خاص، چه ویلچری، چه نابینا، چه ناشنوا و… در نظر بگیرند. باید آموزش‌های لازم را به این فرد بدهند. حتی امتیازاتی هم در اختیار او بگذارند. چراکه چنین آدمی می‌تواند چند نفر دیگر را نیز مانند خودش توانمند و حضورشان را در جامعه پررنگ کند. این مسئله در کم‌شدن آسیب‌های جامعه اثر دارد. ‌

ایزدی افزود: من در جایگاه خبرنگار یا هرکس دیگری می‌تواند در این زمینه وارد شود و تأثیرات مثبتی بگذارد. اما افراد بالادستی که امکانات دستشان است و تصمیم‌گیرنده هستند هم باید به این عرصه اهمیت بدهند تا تغییرات اساسی محقق شود. افرادی که در رأس قرار دارند و می‌توانند جریان‌ساز شوند باید به مسائل و مشکلات معلولین نگاه کنند. لازمۀ تحقق آن تعامل تمام ارگان‌ها و نهادها با یکدیگر است. همه باید به میدان بیایند. هرکس باید به سهم خودش قدمی بردارد.

این فعال اجتماعی و خبرنگار با تأکید بر اینکه باید بین تصمیم‌گیران شهری و کشوری افراد با شرایط خاص هم حضور داشته باشند، بیان کرد: در دل تصمیم‌گیری‌ها اگر فردی با شرایط خاص باشد، وضعیت بهتری رقم خواهد خورد. خیلی از مسائل بدون حضور چنین افرادی اصلاً دیده نمی‌شود. شرایط یک معلول برای خود او ملموس‌تر است و بهتر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

او ادامه داد: باید خود مسئولان از پذیرش چنین افرادی استقبال کنند. اگر از همان ابتدا در امور مختلف، افراد با شرایط خاص حضور داشته باشند و چنین مشاورانی نظردهی کنند، صرفه‌جویی در هزینه اتفاق می‌افتد. گاهی به‌خاطر نادیده‌گرفتن مسائلی که با بودجۀ کم هم می‌شود آن را به سرانجام رساند، مجبور می‌شویم که هزینه‌های بیشتری بپردازیم. پشت خیلی از اقدامات ما ممکن است فکر عمیق و درستی وجود نداشته نباشد و نتواند نیاز گروه‌های مختلف را رفع کند. گاهی شعور مدیریتی ما کاستی دارد. ما به مدیران فهمیده نیاز داریم.

ایزدی با بیان این نکته که خبرنگاری آدم‌های عاشق خودش را می‌خواهد توضیح داد: همواره در فعالیت خبری به نیازهای افرادی که مانند خودم هستند،‌ توجه کرده‌ام. فرهنگ‌سازی مناسب را رسالت خودم می‌دانم. معلولیت مسئلۀ گروه خاصی نیست، زیرا هر لحظه ممکن است یکی از افراد جامعه در چنین شرایطی قرار بگیرد.

مشاور امور معلولین در پایان بیان کرد: خبرنگاری را تابلویی می‌دانم که آدم‌ها را به یکدیگر معرفی می‌کند و نشان می‌دهد. خبرنگاری کمک می‌کند تا همه بتوانند با کفش‌های یکدیگر راه بروند. اگر چنین اتفاقی بیفتد درک من و شما از زیست و شرایطمان بیشتر می‌شود. بدون قضاوت همه را برابر می‌دانیم. هرچه افراد از گروه‌های مختلف به هم نزدیک‌تر شوند، قطعاً جامعه، شهر و فرهنگ بهتری هم خواهیم داشت.

آمدن مسائل معلولان از حاشیه به متن با خبرنگاری

ساجده رضوی‌زاده دیگر خبرنگار معلول و مدیر روابط عمومی جشنوارۀ ملی رسانه‌ای معلولان در گفت‌وگو با سیمارتیکل بیان کرد: حدود ۳۴ سال دارم و دانشجوی دکترای رشتۀ فلسفۀ تعلیم و تربیت هستم. حدود ۷ سال است که در عرصۀ خبر و رسانه فعالیت می‌کنم. قبل از ورود به خبرنگاری از طریق انجمن آسیب‌دیدگان نخاعی با آقای منصور گلناری آشنایی داشتم.

او ادامه داد: آقای گلناری در حدود سال ۱۳۹۵ شمسی این ایده را مطرح کرد که یک پایگاه خبری تشکیل شود و گردانندگان آن افراد دارای نابینایی، ناشنوایی، معلولیت جسمی ـ حرکتی یا هر نوع دیگری باشند. مقرر شد که این خبرگزاری با تمرکز بر اخبار معلولان فعالیت کند، اما در کنارش به حوزه‌های دیگر خبری هم توجه داشته باشد. هدف این بود که موضوعات زیست معلولین از حاشیه به متن بیاید و خود معلولین هم بیشتر دیده شوند.

رضوی‌زاده با نظر به اینکه آموزش‌های خبری را به همراه گروهی دیگری از معلولان زیر نظر آقای گلناری آموخته‌ است، توضیح داد: به‌تدریج در نشست‌های خبری ارگان‌ها و برنامه‌های متنوع دیگر حضور پیدا کردیم. درواقع یک باشگاه خبرنگاران معلول راه‌اندازی شده بود که از مسیر آن توانستیم به تجربه‌های بسیاری برسیم. جشنوارۀ رسانه‌ای معلولین نیز ایده‌ای بود که از طرف آقای گلناری مطرح شد. تاکنون ۶ دوره از آن برگزار شده است و دورۀ هفتم آن نیز در حال کلیدخوردن است.

خبرنگار خبرگزاری توان‌نگار توضیح داد: بازتاب اخبار معلولین حوزۀ اصلی فعالیت و علایق من است. در جایگاه یک معلول جسمی _ حرکتی باید بگویم که خبرنگاران مانند من مشکلات فراوانی در تهیۀ خبر دارند. خیلی از برنامه‌ها را ممکن است نتوانیم شرکت کنیم و پوشش بدهیم. واقعیت است که برخی از فعالیت‌هایی را که یک خبرنگار غیرمعلول به ‌آن‌ها اقدام می‌کند، ما نمی‌توانیم انجام دهیم.

مدیر روابط عمومی جشنوارۀ ملی رسانه‌ای معلولان با اشاره به اینکه معلولیت به برخی محدودیت‌ها درحوزۀ خبرنگاری منجر می‌شود، اظهار کرد: با این‌حال، ما سعیمان را می‌کنیم که بر تک‌تک محدودیت‌ها به طریقی غلبه پیدا کنیم. قطعاً بین معلولیت و حضور در مجامع خبر ارتباطی وجود دارد و برای معلولان مختلف نیز متفاوت است. ما شعاری داریم که «معلولیت محدودیت است، اما ناتوانی نیست.»

رضوی‌زاده خاطرنشان کرد: مباحث و مسائل معلولین بسیار متنوع و گسترده است. از ابعاد مناسب‌سازی، خصوصاً فرهنگی، شغل و درآمدزایی می‌توان به زیست معلولان نگاه کرد. خبرنگاران معلول برای بازتاب و تبیین این مسائل برای ارگان‌های مختلف تلاش می‌کنند. درواقع، از هر فرصتی برای رساندن صدای افراد دارای معلولیت در جامعه می‌کوشند، به‌ویژه در عرصه‌هایی که بدانیم تأثیرگذاری بیشتری دارد.

این خبرنگار با تأکید بر اینکه از همان ابتدا با هدف بازتاب مسائل معلولین به کار رسانه وارد شده است، توضیح داد: ما در فرهنگ‌سازی ضعف فراوانی داریم. از ابتدا کوشیدم از این زاویه به مسائل و مشکلات معلولان نگاه کنم. خبرنگاری برای من عرصه‌ای است که بتوان نیازهای افراد جامعه را در سطوح گوناگون خانواده، شهر، استان، کشور و حتی در سطح جهانی مطرح کرد و برای گذار از آن‌ها کوشید. شناخت در این حوزه مهم است. باید دغدغۀ گروه‌های مختلف مردمی را شناخت.

او با تأکید بر اینکه خبرنگاران صدای مردم‌اند، گفت: این مردم ممکن است حاشیه‌نشین یا از طبقات بالاتری باشند که قطعاً هرکدام نیازهای خاص خود را دارند. برای شناخت مشکلات باید تلاش کرد تا به قلم بیایند، درباره‌شان صحبت شود و مطالبه‌گری هم محقق شود. با این امید که به سمت حل بهتر و سریع‌تر مشکلات گام برداریم.

رضوی‌زاده یادآور شد: امیدوارم همۀ افراد جامعۀ ما و تمام جهان نگاهشان به افراد معلول عوض شد. به بیان دیگر، نگاهشان را به مسائل و توانمندی‌های افراد معلول تغییر دهند. دغدغه‌های خاص معلولان باید موردتوجه تمام جامه قرار بگیرد. در این عرصه به کمک جمعی نیاز است.

این خبرنگار لازمۀ رسیدن به جامعۀ مطلوب را توجه به نیاز تمام گروه‌ها دانست و بیان کرد: در یک کلام، برای حل مسائل و مشکلات معلولان ابتدا باید ذهن و تفکر جامعه دگرگون شود. حضور یک معلول در سطح شهر و مجامع مختلف و دیده‌شدن مانند یک آدم عادی مطالبۀ اساسی است که از طریق رسانه‌ها و حوزۀ خبرنگاری برای تحققش تلاش می‌کنیم.

از خبرنگاران معلول کار بدون حقوق می‌خواهند

فاطمه صابری نیز عکاس خبری دارای معلولیت است که به خبرنگار سیمارتیکل توضیح داد: من کم‌شنوا هستم. ۳۲ سال دارم و حدود ۸ سال است که در حوزۀ فتوژورنالیسم فعالیت می‌کنم. در کنار عکس خبری به‌نوعی دیگر نیز با کار رسانه در ارتباطم و آن طراحی روزنامه و مجله است.

او ادامه داد: دانش‌آموختۀ لیسانس گرافیک هستم. با نشریات «فریاد کوهستان» و «گردشگران و طبیعت» و همچنین پایگاه خبری «طبیعت گردشگران» همکاری می‌کنم. افتخار دارم که بگویم عکاس جشنوارۀ ملی رسانه‌ای معلولان هم بوده‌ام. انتظار دارم که در دو عرصۀ مادی و معنوی به خبرنگاران توجه بیشتری شود. ما به حمایت مالی و معنوی هم‌پای یکدیگر نیاز داریم.

این عکاس با نظر به قانون حمایت از معلولین گفت: سازمان‌ها موظف‌اند که ۳ درصد از استخدام خود را به نیروی کار معلول اختصاص دهند،‌ اما درعمل چنین هدفی محقق نمی‌شود. هیچ اداره‌ای به استخدام افراد معلول و در دایرۀ این قانون حاضر نیست. ما معلولین توانایی کم نداریم و تلاشمان هم بسیار است. اما متأسفانه غالباً در برابر کارمان حقوق کمی دریافت می‌کنیم. حتی برخی انتظار دارند که بدون حقوق برایشان فعالیت خبری کنیم!

صابری خبرنگاری را خدمت به مردم می‌داند و اضافه می‌کند: از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین صندوق اعتباری هنر کشور انتظار داریم که نظر جدی و نتیجه‌بخش به خبرنگاران دارای معلولیت داشته باشد. ما معلولان با توجه به شرایط خاصمان همواره از بعد مالی دغدغه‌های بسیاری داریم. من که کم‌شنوا هستم علی‌رغم هزینه‌های متعدد، بهزیستی از من حمایتی نکرده است و حق معلولیتی از این سازمان دریافت نکرده‌ام.

پایان خبر سیمارتیکل