مجازات ایجاد مزاحمت ملکی

مجازات ایجاد مزاحمت ملکی در قانون ایران، بسته به نوع و شدت آن، از حبس تا جبران خسارت متغیر است. ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه را برای مزاحمت ملکی اشخاص خصوصی تعیین کرده و دادگاه نیز حکم به رفع مزاحمت صادر می کند. این اطلاعات به شما کمک می کند تا با حقوق قانونی خود در برابر تعرض به ملک آشنا شوید.

حق مالکیت و تصرف قانونی، یکی از بنیادی ترین حقوق هر فرد در جامعه است. آرامش در ملک شخصی، خواه خانه مسکونی باشد یا محل کسب و کار، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و قانونگذار برای حمایت از این حق، سازوکارهای قانونی متعددی را پیش بینی کرده است. اما گاهی اوقات، با وجود این حمایت ها، افرادی با اقدامات خود آسایش و تصرف قانونی دیگران را مختل می کنند که این امر تحت عنوان مزاحمت ملکی شناخته می شود. این مزاحمت ها می توانند ابعاد گوناگونی داشته باشند و نه تنها آرامش روحی و روانی مالکان را برهم زنند، بلکه گاهی منجر به خسارات مادی نیز شوند.

آگاهی از ابعاد حقوقی و کیفری مزاحمت ملکی، مجازات های قانونی مربوطه و نحوه پیگیری آن، برای هر مالک، متصرف یا حتی مستأجری که با چنین وضعیتی مواجه شده، ضروری است. این دانش به افراد کمک می کند تا بتوانند به موقع و به درستی از حقوق خود دفاع کرده و از گسترش دامنه مشکلات جلوگیری کنند. هدف این مقاله، ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای درک بهتر مفهوم مزاحمت ملکی، تمایز آن با جرایم مشابه، ارکان تشکیل دهنده جرم، مجازات های قانونی و فرایند گام به گام پیگیری قضایی است.

مزاحمت ملکی چیست؟ تعاریف، تمایزها و انواع

مزاحمت ملکی به هر عملی گفته می شود که به موجب آن، شخص بدون سلب کامل تصرف از مالک یا متصرف قانونی، باعث اخلال در حق انتفاع و بهره برداری وی از ملک غیرمنقول شود. این تعریف، مرزهای مشخصی را بین مزاحمت ملکی و سایر تعرضات به ملک ترسیم می کند که درک آن ها برای پیگیری حقوقی صحیح، اهمیت زیادی دارد.

تعریف دقیق مزاحمت ملکی در قانون

مزاحمت ملکی در نظام حقوقی ایران به دو صورت حقوقی و کیفری قابل طرح است:

• مزاحمت ملکی حقوقی: این نوع مزاحمت زمانی مطرح می شود که فرد مزاحم، مانع استفاده کامل یا بهره برداری متصرف قانونی از ملک شود، بدون اینکه قصد مجرمانه ای برای تصرف عدوانی یا ممانعت از حق داشته باشد. در این موارد، دعوا بر اساس ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی مطرح می گردد و هدف اصلی، رفع مزاحمت و اعاده وضع به حالت سابق است. برای مثال، اگر همسایه ای به دلیل ناآگاهی، خودروی خود را در قسمتی از پارکینگ مشترک قرار دهد که باعث سختی در عبور و مرور دیگران شود، می تواند مصداق مزاحمت حقوقی باشد.
• مزاحمت ملکی کیفری: این نوع مزاحمت که شدیدتر است، زمانی محقق می شود که فرد با قصد مجرمانه و آگاهی از غیرقانونی بودن عمل خود، در تصرف و انتفاع قانونی مالک یا متصرف ملک غیرمنقول اخلال ایجاد کند. این جرم به صراحت در ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مورد تصریح قرار گرفته و مجازات کیفری به دنبال دارد. در اینجا، نه تنها رفع مزاحمت، بلکه مجازات شخص مزاحم نیز مورد درخواست قرار می گیرد.

تفاوت اساسی مزاحمت ملکی با تصرف عدوانی و ممانعت از حق

برای درک بهتر مفهوم مزاحمت ملکی، لازم است آن را از دو جرم مشابه دیگر یعنی تصرف عدوانی و ممانعت از حق تمایز دهیم. این سه دعوا، اگرچه در حوزه املاک قرار می گیرند، اما ارکان، شرایط و پیامدهای قانونی متفاوتی دارند. جدول زیر به مقایسه این سه مفهوم می پردازد:

ویژگی	مزاحمت ملکی	تصرف عدوانی	ممانعت از حق
تعریف	اخلال در استفاده و انتفاع از ملک، بدون سلب کامل تصرف.	سلب کامل و غیرقانونی تصرف از ملک دیگری.	مانع شدن از اعمال حق قانونی دیگران در ملک (مانند حق عبور).
قصد مجرمانه (سوءنیت)	در نوع کیفری وجود دارد.	وجود دارد.	وجود دارد.
وضعیت تصرف شاکی	شاکی همچنان متصرف است، اما انتفاعش مختل شده.	شاکی کاملاً از تصرف خارج شده است.	شاکی همچنان متصرف است، اما از اعمال حق خود محروم شده.
هدف دعوا	رفع اخلال و اعاده وضع به حالت سابق و مجازات مزاحم (در کیفری).	بازگرداندن تصرف به شاکی و مجازات متصرف عدوانی.	رفع ممانعت و اعاده حق.
مرجع رسیدگی	حقوقی: دادگاه حقوقی / کیفری: دادگاه کیفری دو.	حقوقی: دادگاه حقوقی / کیفری: دادگاه کیفری دو.	حقوقی: دادگاه حقوقی / کیفری: دادگاه کیفری دو.

انواع متداول مزاحمت های ملکی (با ذکر مثال های کاربردی)

مزاحمت های ملکی می توانند اشکال گوناگونی داشته باشند که در ادامه به برخی از متداول ترین آن ها اشاره می شود:

• مزاحمت فیزیکی: این نوع مزاحمت شامل اقداماتی است که به صورت مستقیم و فیزیکی، مانع استفاده مالک از ملک می شود.
  1. مسدود کردن راه عبور: مثلاً همسایه ای که خودرو یا وسایل خود را به گونه ای قرار می دهد که راه عبور و مرور به پارکینگ یا حیاط شما مسدود شود.
  2. تجاوز به حریم فیزیکی: قرار دادن مصالح ساختمانی، زباله یا هرگونه وسیله ای در ملک یا حریم آن (مانند لبه دیوار مشترک) بدون اجازه.
  3. دستکاری در تأسیسات مشترک: اقداماتی مانند قطع آب، برق، گاز یا تلفن مشترک که باعث اخلال در زندگی سایر ساکنین شود.
• مزاحمت غیرفیزیکی: این دسته از مزاحمت ها، بدون تجاوز فیزیکی مستقیم به ملک، آرامش و انتفاع مالک را مختل می کنند.
  1. ایجاد سروصداهای آزاردهنده: سر و صداهای غیرمتعارف و طولانی مدت ناشی از ساخت و ساز، تعمیرات، نگهداری حیوانات خانگی، یا استفاده از سیستم های صوتی با صدای بلند که آسایش همسایگان را برهم زند (این مورد می تواند ذیل ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی نیز قرار گیرد).
  2. آلودگی هوا یا بوی نامطبوع: ایجاد آلودگی های شیمیایی، دود، یا بوهای بسیار آزاردهنده که از ملک مجاور به ملک شما وارد شود.
  3. نورهای مزاحم: نصب سیستم های نورپردازی بسیار قوی و مستقیم به سمت ملک همسایه که موجب سلب آرامش و خواب وی شود.
• مزاحمت در فضاهای مشترک آپارتمان ها: این نوع مزاحمت ها در محیط های آپارتمانی که دارای مشاعات هستند، بسیار شایع است.
  1. تصرف غیرمجاز پارکینگ: پارک کردن خودرو در محل پارک همسایه یا مسدود کردن راه ورود و خروج به آن.
  2. اشغال انباری مشترک: استفاده از فضای انباری که به شخص دیگری تعلق دارد یا قرار دادن وسایل در راهروها و مشاعات که مانع عبور و مرور شود.
  3. تغییر کاربری مشاعات: استفاده غیرمجاز از فضای راه پله، پشت بام یا حیاط برای مقاصد شخصی بدون رضایت سایر مالکین.

ارکان تشکیل دهنده جرم ایجاد مزاحمت ملکی کیفری

برای اینکه یک عمل در دسته جرم ایجاد مزاحمت ملکی کیفری قرار گیرد و قابلیت مجازات داشته باشد، باید سه رکن اساسی جرم محقق شود: رکن مادی، رکن قانونی و رکن معنوی. فقدان هر یک از این ارکان به معنای عدم وقوع جرم کیفری است و ممکن است تنها جنبه حقوقی داشته باشد.

رکن مادی جرم

رکن مادی جرم، همان رفتار بیرونی و قابل مشاهده ای است که توسط مرتکب انجام می شود و شامل سه جزء اصلی است:

• رفتار فیزیکی یا غیرفیزیکی فعال (عمل مثبت): جرم مزاحمت ملکی تنها با انجام یک عمل مثبت محقق می شود. به عبارت دیگر، صرف ترک فعل یا انفعال، نمی تواند مصداق این جرم باشد. این رفتار می تواند به صورت فیزیکی باشد (مانند قرار دادن مانع در مسیر) یا غیرفیزیکی (مانند ایجاد سر و صدا یا آلودگی). نکته مهم این است که این عمل باید باعث اخلال در تصرف و انتفاع قانونی شخص دیگری شود.
• موضوع جرم: ملک غیرمنقول متعلق به غیر یا با حق تصرف غیر: مزاحمت باید در مورد یک ملک غیرمنقول (مانند زمین، خانه، مغازه) صورت گیرد که متعلق به شاکی باشد یا شاکی دارای حق تصرف قانونی نسبت به آن باشد (مثلاً مستأجر). اگر مزاحمت در مورد اموال منقول باشد، ذیل این جرم قرار نمی گیرد.
• نتیجه مجرمانه: اخلال در تصرف و انتفاع قانونی مالک یا متصرف: نتیجه عمل مزاحم باید ایجاد اخلال در قدرت و اختیار شاکی برای استفاده و بهره برداری کامل از ملک خود باشد. این اخلال به معنای سلب کامل تصرف نیست، بلکه مانع شدن یا سخت کردن استفاده و بهره برداری از ملک است. برای مثال، گذاشتن یک خودرو در جلوی درب پارکینگ که عبور را دشوار می کند، مصداق اخلال در انتفاع است.

رکن قانونی جرم

رکن قانونی جرم ایجاد مزاحمت ملکی کیفری، ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) است. این ماده به صراحت بیان می دارد: هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار، برداشت محصول، زراعت، تصرف و اقدامات دیگر به منظور تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود در ملک دیگری اعم از شخصی یا عمومی، اقدام به مزاحمت نماید یا بر سر راه آب و فاضلاب مزاحمت ایجاد کند، علاوه بر رفع مزاحمت، به حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

تبصره این ماده نیز بر این نکته تأکید دارد که رسیدگی به دعوای مزاحمت در مرجع کیفری، مانع از طرح دعوای حقوقی مربوطه نخواهد بود. همچنین، لازم به ذکر است که برخی مزاحمت ها مانند ایجاد سروصداهای آزاردهنده ممکن است ذیل ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی (اخلال در آسایش عمومی) نیز قرار گیرند که مجازات متفاوتی دارد.

رکن معنوی (قصد مجرمانه)

رکن معنوی که به آن سوءنیت نیز گفته می شود، در جرایم عمدی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای تحقق جرم مزاحمت ملکی کیفری، فرد مزاحم باید دارای قصد و نیت مجرمانه باشد که شامل دو جزء است:

• سوءنیت عام (قصد انجام فعل مزاحمت آمیز): فرد باید با علم و اراده، مرتکب فعلی شود که موجب مزاحمت است. به عبارت دیگر، از روی آگاهی و قصد، آن عمل را انجام دهد. مثلاً با علم به اینکه جای پارک دیگران را مسدود می کند، خودروی خود را در آن محل پارک کند.
• سوءنیت خاص (قصد اخلال در تصرف و انتفاع قانونی مالک یا متصرف): علاوه بر قصد انجام فعل، مرتکب باید قصد مشخصی برای اخلال در تصرف یا انتفاع شاکی داشته باشد. او باید بداند که عملش دارد آسایش و حق استفاده دیگری را مختل می کند و با همین قصد، دست به آن عمل بزند. این سوءنیت خاص است که مزاحمت ملکی را از یک اتفاق ناخواسته یا اشتباه جدا می کند و جنبه کیفری به آن می بخشد.

برای اثبات جرم مزاحمت ملکی کیفری، تنها کافی نیست که عملی موجب اخلال در انتفاع از ملک شده باشد، بلکه باید به روشنی ثابت شود که فرد مزاحم با علم و آگاهی و با قصد اخلال، دست به این عمل زده است.

مجازات ایجاد مزاحمت ملکی: آنچه قانون می گوید

پس از بررسی تعاریف و ارکان مزاحمت ملکی، نوبت به شناخت مجازات های قانونی این جرم می رسد. قانونگذار برای حمایت از حقوق مالکیت و تصرف مشروع، مجازات هایی را برای مرتکبین ایجاد مزاحمت ملکی در نظر گرفته است که شامل حبس، جریمه نقدی و الزام به رفع مزاحمت می شود. همچنین، تغییرات اخیر در قوانین، تأثیر مهمی بر میزان این مجازات ها داشته است.

مجازات اصلی بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی

مطابق با ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، مجازات اصلی برای ایجاد مزاحمت ملکی کیفری، حبس از یک ماه تا یک سال تعیین شده است. این ماده به اعمالی مانند پی کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار، برداشت محصول، زراعت، تصرف و اقدامات دیگر به منظور تصرف یا ذی حق معرفی کردن خود در ملک دیگری اشاره دارد که هر کدام می توانند منجر به مزاحمت شوند.

تاثیر «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹»: یکی از مهم ترین تغییرات در خصوص مجازات ایجاد مزاحمت ملکی، مربوط به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹ است. بر اساس این قانون، مجازات حبس مقرر در ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که مربوط به املاک اشخاص خصوصی باشد، به نصف تقلیل می یابد. بنابراین، مجازات حبس از یک ماه تا یک سال، به حبس از پانزده روز تا شش ماه کاهش پیدا کرده است. این تغییر، تأثیر بسزایی در پرونده های مربوط به مزاحمت ملکی داشته و رویکرد قانونگذار را به سمت مجازات های سبک تر در برخی جرایم نشان می دهد.

در بسیاری از موارد، دادگاه می تواند با توجه به شرایط خاص پرونده، شخصیت متهم و سابقه وی، حبس را به مجازات های جایگزین مانند جزای نقدی یا خدمات عمومی رایگان تبدیل کند. این امر به خصوص در جرایمی با مجازات های سبک تر (مانند مجازات کاهش یافته مزاحمت ملکی) بیشتر اتفاق می افتد و دادگاه با در نظر گرفتن مصالح اجتماعی و فردی، اقدام به صدور حکم جایگزین می کند.

مجازات در صورت تکرار جرم

قانونگذار برای جلوگیری از تکرار جرم و بازدارندگی بیشتر، در صورتی که فردی پس از یک بار محکومیت قطعی به دلیل مزاحمت ملکی، مجدداً مرتکب همین جرم شود، مجازات شدیدتری را در نظر گرفته است. در چنین حالتی، علاوه بر مجازات اصلی تعیین شده برای جرم جدید (که ممکن است کاهش یافته باشد)، فرد به حبس اضافی از شش ماه تا دو سال نیز محکوم خواهد شد. این تشدید مجازات نشان دهنده اهمیت قانون در حمایت از حق تصرف و مالکیت و مقابله با افرادی است که به کرات اقدام به اخلال در این حقوق می کنند.

مجازات سایر مزاحمت های مرتبط

برخی از مزاحمت ها، اگرچه با مزاحمت ملکی هم پوشانی دارند، اما ممکن است ذیل مواد قانونی دیگری نیز قابل پیگیری باشند:

• مجازات ایجاد سروصدا و اخلال در آسایش همسایگان: ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد: هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش عمومی گردد یا عمداً در اماکن عمومی یا معابر مزاحم دیگران شود، به حبس از یک ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. بنابراین، سروصداهای آزاردهنده مداوم می تواند علاوه بر مزاحمت ملکی، ذیل این ماده نیز قابل پیگرد باشد.
• مجازات تصرف غیرمجاز (تصرف عدوانی کیفری): اگر مزاحمت به حدی برسد که منجر به سلب کامل تصرف از شاکی شود، جرم تصرف عدوانی کیفری بر اساس ماده ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی محقق شده است. مجازات این جرم نیز حبس از یک ماه تا یک سال است و از حیث میزان مجازات، شباهت هایی با ماده ۶۹۰ دارد، اما رکن اساسی آن، سلب کامل تصرف است.
• تکلیف به رفع مزاحمت: نکته بسیار مهم این است که علاوه بر مجازات کیفری (حبس یا مجازات جایگزین)، دادگاه مکلف است حکم به رفع مزاحمت و اعاده وضع به حالت سابق را نیز صادر کند. این بخش از حکم، جنبه حمایتی از شاکی دارد و تضمین می کند که پس از طی مراحل قانونی، وضعیت ملک به حالت عادی بازگردد و مزاحمت برطرف شود.

جنبه حقوقی دعوا و امکان مطالبه خسارت

جدای از جنبه کیفری جرم مزاحمت ملکی، شاکی این حق را دارد که به صورت همزمان یا مجزا، اقدام به طرح دعوای حقوقی برای مطالبه خسارات وارده کند. این خسارات می توانند شامل موارد مادی و معنوی باشند:

• خسارات مادی: هزینه هایی که شاکی به دلیل مزاحمت متحمل شده است، مانند هزینه تعمیرات، اجرت المثل ایام عدم انتفاع، یا هزینه های مربوط به اقدامات قانونی.
• خسارات معنوی: آسیب های روحی و روانی ناشی از مزاحمت که به موجب ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی قابل مطالبه است.

پیگیری همزمان دعوای کیفری و حقوقی، به شاکی این امکان را می دهد که علاوه بر مجازات مزاحم، خسارات وارده را نیز جبران کند. در بسیاری از موارد، صدور حکم قطعی در دادگاه کیفری، می تواند در اثبات وقوع خسارت و مسئولیت مزاحم در دادگاه حقوقی مؤثر باشد.

ماهیت جرم (قابل گذشت یا غیرقابل گذشت)

جرم مزاحمت ملکی موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، از جمله جرایم قابل گذشت محسوب می شود. این بدان معناست که:

• شروع تعقیب: تعقیب قانونی این جرم تنها با شکایت شاکی خصوصی آغاز می شود. در صورت عدم شکایت، دادسرا یا دادگاه نمی تواند به آن رسیدگی کند.
• توقف تعقیب یا اجرا: در هر مرحله ای از رسیدگی (از زمان شکایت تا اجرای حکم)، اگر شاکی رضایت دهد یا از شکایت خود صرف نظر کند، تعقیب یا اجرای مجازات متوقف خواهد شد. این ویژگی، فرصتی برای سازش و حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف بین طرفین فراهم می کند.

این جرم از جرایم درجه ۷ محسوب می شود و مرجع صالح برای رسیدگی به آن، دادگاه کیفری دو است. این یعنی پرونده مستقیماً در دادگاه کیفری دو مورد بررسی قرار می گیرد و تحقیقات مقدماتی نیز در همان دادگاه انجام می شود.

نحوه طرح شکایت و پیگیری مجازات مزاحم ملکی: گام به گام

پیگیری قانونی مزاحمت ملکی، یک فرایند مشخص و مرحله ای است که نیازمند آگاهی از قوانین و مستندات لازم است. برای اینکه بتوانید به طور موثر از حقوق خود دفاع کنید، اطلاع از مراحل طرح شکایت و نقش افراد ذی صلاح اهمیت دارد.

چه کسانی حق شکایت از مزاحمت ملکی را دارند؟

حق شکایت از مزاحمت ملکی، محدود به مالک سنددار نیست و شامل افراد زیر نیز می شود:

• مالک: فردی که سند رسمی مالکیت ملک را در اختیار دارد، اصلی ترین شاکی محسوب می شود.
• متصرف قانونی: هر فردی که به موجب یک قرارداد یا مجوز قانونی (مانند وقف نامه یا صلح نامه) حق تصرف و استفاده از ملک را دارد، می تواند شاکی باشد.
• مستأجر: با ارائه اجاره نامه معتبر، مستأجر نیز می تواند علیه فردی که در حق انتفاع او از ملک اجاره ای مزاحمت ایجاد کرده، شکایت کیفری یا حقوقی مطرح کند. در واقع، هر کسی که دارای «سابقه ی تصرف» محرز و قانونی باشد، می تواند شاکی دعوای مزاحمت ملکی باشد.

مدارک لازم برای اثبات مزاحمت و درخواست مجازات

جمع آوری مدارک مستند و محکم، کلید موفقیت در اثبات مزاحمت ملکی و درخواست مجازات است. مهم ترین مدارک لازم عبارتند از:

• سند مالکیت / اجاره نامه / مدارک اثبات تصرف قانونی: اصلی ترین مدرک برای اثبات حق شما نسبت به ملک یا تصرف آن.
• گزارش تأمین دلیل از شورای حل اختلاف: می توانید از شورای حل اختلاف درخواست تأمین دلیل کنید تا کارشناس رسمی دادگستری وضعیت موجود ملک و نوع مزاحمت را صورت جلسه و مستند کند. این گزارش دارای اعتبار بالایی است.
• شهادت شهود: در صورت وجود شاهدانی که از وقوع مزاحمت مطلع هستند (حداقل دو شاهد)، شهادت آنها می تواند دلیل مهمی باشد.
• تصاویر، فیلم، فایل صوتی، پیامک، ایمیل: هرگونه مدرک دیجیتال که وقوع مزاحمت را نشان دهد، می تواند به عنوان اماره و قرینه در کنار سایر دلایل، به اثبات جرم کمک کند. مثلاً عکس از مسدود شدن راه پارکینگ یا فیلمی از سروصداهای آزاردهنده.
• گزارش نیروی انتظامی یا کلانتری: در صورت مراجعه به کلانتری و ثبت گزارش، این گزارش می تواند مستند مهمی در پرونده باشد.

مراحل قانونی شکایت کیفری (به صورت مختصر و گام به گام)

فرایند شکایت کیفری برای مزاحمت ملکی معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. مرحله اول: جمع آوری مدارک و مشورت با وکیل متخصص: پیش از هر اقدامی، مدارک لازم را جمع آوری کرده و با یک وکیل متخصص در امور ملکی مشورت کنید. وکیل می تواند شما را در تنظیم شکواییه و جمع آوری ادله راهنمایی کند.
2. مرحله دوم: تنظیم شکواییه دقیق و مستدل: شکواییه باید شامل مشخصات شاکی و متشاکی عنه، شرح دقیق واقعه مزاحمت (زمان، مکان، نوع عمل)، دلایل و مستندات و درخواست مجازات باشد. دقت در تنظیم شکواییه بسیار مهم است.
3. مرحله سوم: ارائه شکواییه به دادسرا یا مستقیماً به دادگاه کیفری دو: از آنجا که جرم مزاحمت ملکی درجه ۷ است، می توان شکواییه را مستقیماً به دادگاه کیفری دو نیز تقدیم کرد. اما معمولاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارسال به دادسرا آغاز می شود.
4. مرحله چهارم: انجام تحقیقات مقدماتی (در دادسرا یا دادگاه) و رسیدگی قضایی: دادسرا یا دادگاه (در صورت صلاحیت مستقیم) اقدام به تحقیق از طرفین، جمع آوری دلایل و بررسی مستندات می کند. ممکن است جلسات دادرسی برگزار شده و طرفین دفاعیات خود را مطرح کنند.
5. مرحله پنجم: صدور حکم و اجرای آن: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم نهایی را صادر می کند که می تواند شامل مجازات کیفری برای مزاحم و همچنین دستور رفع مزاحمت و اعاده وضع به حالت سابق باشد. پس از قطعیت حکم، مرحله اجرای آن آغاز می شود.

نقش وکیل متخصص در دعوای مزاحمت ملکی

حضور وکیل متخصص در پرونده های مزاحمت ملکی می تواند تأثیر چشمگیری در موفقیت پرونده و تسریع روند رسیدگی داشته باشد. نقش وکیل شامل موارد زیر است:

• نگارش صحیح شکواییه و دادخواست: وکیل با دانش حقوقی خود، شکواییه ای دقیق و مستدل تنظیم می کند که تمامی ارکان جرم و دلایل اثبات آن را به درستی بیان کرده باشد.
• کمک به جمع آوری و ارائه مستندات محکم: وکیل می تواند در شناسایی و جمع آوری مدارک لازم، از جمله درخواست تأمین دلیل، و ارائه آن ها به شیوه صحیح به دادگاه، به شما کمک کند.
• دفاع موثر در دادگاه و تسریع روند رسیدگی: وکیل با آشنایی به رویه های قضایی و استدلال های حقوقی، از موکل خود به نحو احسن دفاع کرده و می تواند روند رسیدگی را تسریع بخشد.
• افزایش شانس موفقیت در پرونده: با توجه به پیچیدگی های قوانین و رویه های دادگستری، حضور وکیل متخصص شانس موفقیت در پرونده را به طور قابل توجهی افزایش می دهد و از بروز اشتباهات حقوقی جلوگیری می کند.

نتیجه گیری: حق تصرف و آرامش، شایسته حمایت قانون

حق تصرف و انتفاع آرام از ملک، یک حق اساسی و خدشه ناپذیر است که قانونگذار ایران به طور جدی از آن حمایت می کند. جرم ایجاد مزاحمت ملکی، خواه به صورت فیزیکی باشد یا غیرفیزیکی، نظم اجتماعی و آسایش شهروندان را برهم می زند و از این رو، مجازات هایی برای آن در نظر گرفته شده است. آگاهی از ابعاد حقوقی و کیفری این جرم، از جمله ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی و تاثیرات «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» بر میزان حبس، برای تمامی مالکان و متصرفان ضروری است.

درک تفاوت های ظریف بین مزاحمت ملکی، تصرف عدوانی و ممانعت از حق، شناخت ارکان تشکیل دهنده جرم و آشنایی با گام های قانونی برای طرح شکایت، به افراد این امکان را می دهد که در مواجهه با چنین مشکلاتی، با اطمینان و اثربخشی بیشتری از حقوق خود دفاع کنند. قانون، ابزارهای لازم را برای مقابله با مزاحمت گران فراهم آورده است و با استفاده صحیح از این ابزارها، می توان آرامش و امنیت را به ملک و زندگی خود بازگرداند. در صورت بروز هرگونه مزاحمت ملکی، تردید نکنید و از ابزارهای قانونی برای احقاق حق خود بهره ببرید.

سوالات متداول

مجازات ایجاد مزاحمت ملکی چقدر است و آیا کاهش یافته است؟

مجازات اصلی ایجاد مزاحمت ملکی بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، حبس از یک ماه تا یک سال بود. اما با تصویب «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹»، اگر مزاحمت مربوط به املاک اشخاص خصوصی باشد، این مجازات به حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه کاهش یافته است.

آیا ایجاد سروصدا در آپارتمان مجازات کیفری دارد؟

بله، ایجاد سروصداهای آزاردهنده و غیرمتعارف در آپارتمان که باعث اخلال در آسایش و آرامش همسایگان شود، می تواند مشمول ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی باشد که مجازات حبس از یک ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق را به دنبال دارد. همچنین، در صورتی که با قصد اخلال در انتفاع از ملک همسایه باشد، می تواند مصداق مزاحمت ملکی نیز تلقی شود.

تفاوت اصلی بین مزاحمت ملکی کیفری و حقوقی در چیست؟

تفاوت اصلی در وجود «قصد مجرمانه» است. در مزاحمت ملکی کیفری (ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی)، فرد با قصد و نیت اخلال در تصرف و انتفاع دیگری دست به عمل می زند و مجازات حبس دارد. اما در مزاحمت ملکی حقوقی (ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی)، فرد ممکن است بدون قصد مجرمانه و تنها با اخلال در حق انتفاع، موجبات مزاحمت را فراهم کرده باشد که در این صورت فقط حکم به رفع مزاحمت صادر می شود و مجازات کیفری ندارد.

چگونه می توان مزاحمت ملکی را اثبات کرد و چه مدارکی نیاز است؟

برای اثبات مزاحمت ملکی، مدارکی نظیر سند مالکیت یا اجاره نامه، گزارش تأمین دلیل از شورای حل اختلاف (با نظر کارشناس)، شهادت شهود، تصاویر، فیلم، فایل صوتی، و گزارش نیروی انتظامی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. جمع آوری این مدارک به اثبات وقوع عمل مزاحمت آمیز و قصد مجرمانه کمک شایانی می کند.

آیا رضایت شاکی می تواند باعث توقف مجازات مزاحم شود؟

بله، جرم مزاحمت ملکی (موضوع ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی) از جرایم «قابل گذشت» است. به این معنا که تعقیب قانونی این جرم با شکایت شاکی شروع می شود و در هر مرحله از رسیدگی یا اجرای حکم، رضایت شاکی می تواند منجر به توقف تعقیب یا اجرای مجازات شود.

مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت مزاحمت ملکی کجاست؟

مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت مزاحمت ملکی کیفری، دادگاه کیفری دو است. این جرم از جرایم درجه ۷ محسوب می شود و تحقیقات مقدماتی نیز می تواند مستقیماً در همین دادگاه انجام شود.

آیا مستأجر نیز می تواند علیه مزاحم ملکی شکایت کند؟

بله، مستأجر که به موجب اجاره نامه معتبر، حق تصرف و انتفاع قانونی از ملک را دارد، می تواند به عنوان متصرف قانونی، علیه فردی که در حق استفاده او از ملک اجاره ای مزاحمت ایجاد کرده، شکایت کیفری یا حقوقی مطرح کند. ارائه اجاره نامه به عنوان مدرک اثبات حق تصرف، ضروری است.

علاوه بر حبس، چه مجازات های دیگری برای مزاحمت ملکی وجود دارد؟

علاوه بر مجازات حبس (که در صورت تکرار جرم تشدید می شود)، دادگاه مکلف است حکم به رفع مزاحمت و اعاده وضع به حالت سابق را صادر کند. همچنین، شاکی می تواند به صورت همزمان یا مجزا، در دادگاه حقوقی اقدام به مطالبه خسارات مادی و معنوی وارده ناشی از مزاحمت کند.