نحوه درخواست مرخصی زندانی

برای درخواست مرخصی زندانی، ابتدا باید شرایط قانونی لازم از جمله رعایت ضوابط زندان، مشارکت در برنامه های اصلاحی و سپردن تأمین مناسب احراز شود. سپس با جمع آوری مدارک لازم و تنظیم درخواست کتبی، آن را به مراجع قضایی ذی صلاح مانند قاضی اجرای احکام یا دادستان ارائه و پیگیری نمایید. آگاهی از انواع مرخصی و الزامات هر یک، فرآیند را تسهیل می کند.

مرخصی زندانی، فرصتی حیاتی برای محکومین به حبس است تا ضمن حفظ ارتباط با خانواده و جامعه، گامی مؤثر در مسیر اصلاح و بازپروری بردارند. این امکان نه تنها به زندانی کمک می کند تا از فضای بسته زندان برای مدتی فاصله بگیرد، بلکه پیوندهای عاطفی و اجتماعی او را تقویت کرده و به بازگشت تدریجی او به زندگی عادی یاری می رساند. با این حال، فرآیند درخواست مرخصی پیچیدگی های حقوقی خاص خود را دارد و نیازمند آگاهی دقیق از قوانین، شرایط و مراحل اداری است. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی ذی نفعان، از خانواده های زندانیان گرفته تا وکلای دادگستری، است تا بتوانند با درک کامل از جوانب قانونی، برای درخواست مرخصی زندانی اقدام کنند و در این مسیر با کمترین ابهام و دشواری مواجه شوند.

مبانی قانونی مرخصی زندانیان

اعطای مرخصی به زندانیان یک اقدام قانونی و انسانی است که در قوانین جمهوری اسلامی ایران، به ویژه در قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه های اجرایی مرتبط، پیش بینی شده است. این قوانین چارچوب مشخصی را برای تعیین شرایط، مدت و نحوه اعطای مرخصی تعیین کرده اند تا هم حقوق زندانیان محترم شمرده شود و هم نظم عمومی و اهداف اصلاحی مجازات حبس رعایت گردد. درک این مبانی قانونی برای هرگونه اقدام در زمینه درخواست مرخصی زندانی ضروری است.

قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه های اجرایی

ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری، مهم ترین سند قانونی است که به موضوع مرخصی زندانیان می پردازد. این ماده به صراحت بیان می دارد که محکومان، در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان، مشارکت فعال در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم، می توانند پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی بهره مند شوند. این سه روز مرخصی، پایه و اساس مرخصی های عادی زندانیان را تشکیل می دهد و با توجه به معیارهای ذکر شده، قابل اعطا است. تبصره های این ماده و آیین نامه های اجرایی مربوط به سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، جزئیات بیشتری را در خصوص چگونگی انطباق وضعیت زندانی با شرایط تعیین شده و نحوه اعطای مرخصی تبیین می کنند. این آیین نامه ها، که توسط سازمان زندان ها تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد، نقش کلیدی در اجرای عملی ماده ۵۲۰ دارند و جزئیات اجرایی، مانند نحوه امتیازدهی به رفتار زندانی و فرآیند اداری اعطای مرخصی، را مشخص می کنند.

علاوه بر مرخصی عادی، ماده ۵۲۰ مواردی را نیز برای مرخصی های خاص یا اضطراری پیش بینی کرده است. بر این اساس، در شرایطی مانند بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول (پدر، مادر، فرزند، همسر) یا ازدواج فرزندان، زندانی می تواند به تشخیص دادستان، حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده کند. این بخش از قانون، نشان دهنده توجه قانونگذار به ابعاد انسانی و خانوادگی زندگی زندانیان است و تلاش می کند در شرایط بحرانی، امکان حضور آن ها در کنار خانواده را فراهم آورد. لازم به ذکر است که تعیین مقررات موضوع این ماده و امتیاز هر یک از برنامه های اصلاحی و تربیتی، چگونگی انطباق وضعیت زندانیان با شرایط تعیین شده و نحوه اعطای مرخصی به آنان، به موجب آیین نامه ای خواهد بود که توسط سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد. این آیین نامه ها به منظور ایجاد وحدت رویه و اجرای صحیح قانون تدوین می شوند.

تفاوت اساسی مرخصی زندانی با آزادی مشروط

یکی از مفاهیم حقوقی که اغلب با مرخصی زندانی اشتباه گرفته می شود، آزادی مشروط است. هرچند هر دو به معنای خروج زندانی از زندان پیش از اتمام کامل دوران محکومیت است، اما تفاوت های ماهوی و قانونی عمیقی بین آن ها وجود دارد که درک این تفاوت ها اهمیت زیادی دارد.

مرخصی زندانی: مرخصی، در واقع یک اجازه موقت برای خروج از زندان است که به منظور حفظ ارتباطات خانوادگی، رسیدگی به امور ضروری، یا به عنوان پاداش حسن رفتار به محکوم اعطا می شود. هدف از مرخصی، تسهیل در فرآیند اصلاح و تربیت زندانی و آمادگی او برای بازگشت به جامعه پس از اتمام دوره حبس است. در طول مرخصی، زندانی همچنان تحت پوشش محکومیت قرار دارد و مکلف است در پایان مدت تعیین شده، به زندان بازگردد. عدم بازگشت به موقع می تواند عواقب حقوقی جدی از جمله تشدید مجازات یا ضبط وثیقه را در پی داشته باشد. مدت زمان مرخصی معمولاً کوتاه و محدود به چند روز است و شرایط خاصی مانند سپردن تأمین (وثیقه یا کفالت) را می طلبد.

آزادی مشروط: در مقابل، آزادی مشروط یک تدبیر ارفاقی است که پس از سپری شدن بخش قابل توجهی از دوران محکومیت (مثلاً یک سوم یا نصف)، در صورت احراز شرایط خاصی مانند حسن رفتار در زندان، ندامت و پشیمانی از ارتکاب جرم و تعهد به عدم ارتکاب جرم مجدد، به محکوم اعطا می شود. هدف از آزادی مشروط، اتمام دوره حبس با رعایت یک سری شرایط و نظارت های قضایی در خارج از زندان است. در واقع، آزادی مشروط به معنای پایان رسمی دوران حبس است، مشروط بر آنکه زندانی در مدت زمان تعیین شده (که معمولاً طولانی تر از مرخصی است)، مرتکب جرم جدیدی نشود و دستورات دادگاه را رعایت کند. در صورت نقض شرایط آزادی مشروط، مدت باقیمانده محکومیت به اجرا در می آید و زندانی به زندان بازگردانده می شود. این دو مفهوم، هرچند به ظاهر مشابه به نظر می رسند، اما در هدف، شرایط، مدت زمان و آثار حقوقی با یکدیگر متفاوتند.

انواع مرخصی زندانی و شرایط اعطا

سیستم قضایی ایران، به منظور رعایت اصول انسانی و اجتماعی و همچنین کمک به فرآیند اصلاح و تربیت زندانیان، انواع مختلفی از مرخصی را پیش بینی کرده است. هر یک از این انواع مرخصی دارای شرایط، مدت زمان و مقتضیات خاص خود است که آگاهی از آن ها برای خانواده ها و وکلای زندانیان ضروری است. شناخت این دسته بندی ها به شما کمک می کند تا بسته به شرایط خاص زندانی و پرونده، درخواست مناسبی را ارائه دهید.

۱. مرخصی عادی (ماهانه)

مرخصی عادی، رایج ترین نوع مرخصی است که به زندانیان واجد شرایط اعطا می شود. این مرخصی معمولاً با هدف حفظ ارتباط خانوادگی و آمادگی تدریجی برای بازگشت به جامعه در نظر گرفته شده است.

مدت زمان: طبق ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری، زندانیان می توانند ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند. این مدت در موارد خاص و با تشخیص مقام قضایی ممکن است قابل افزایش باشد.

شرایط عمومی:

• رعایت ضوابط و مقررات زندان: زندانی باید در طول مدت حبس، کلیه قوانین و مقررات داخلی زندان را رعایت کرده و از هرگونه تخلف و سوء رفتار پرهیز کند.
• مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم: زندانیانی که در کلاس های آموزشی، مهارت آموزی، فعالیت های فرهنگی و مذهبی شرکت می کنند و امتیازات لازم را کسب می نمایند، از شانس بیشتری برای دریافت مرخصی برخوردارند. این امتیازات نشان دهنده تمایل زندانی به اصلاح و بازپروری است.
• سپردن تأمین مناسب (وثیقه، کفالت یا تعهد کتبی): برای تضمین بازگشت زندانی در موعد مقرر، لازم است تأمین مناسبی از سوی وی یا خانواده اش به دادگاه سپرده شود. این تأمین می تواند به صورت وثیقه ملکی، کفالت کارمند دولت یا تعهد کتبی باشد که نوع و میزان آن توسط قاضی تعیین می شود.
• مدت زمان سپری شده از محکومیت: در برخی موارد و برای انواع خاصی از مرخصی، لازم است حداقل مدت زمان مشخصی از محکومیت (مثلاً یک سوم یا نصف) سپری شده باشد. با این حال، برای مرخصی عادی ماهانه، این شرط ممکن است انعطاف پذیرتر باشد و به حسن رفتار زندانی و تشخیص مقام قضایی بستگی داشته باشد. برخی منابع اشاره دارند که طبق تبصره ۴ ماده ۵۲۰، در صورتی که زندانی شرایط تعلیق را نداشته باشد، پس از تحمل یک سوم از مجازات و هر چهار ماه یکبار حداکثر ۵ روز مرخصی تعلق می گیرد. اما در صورت داشتن شرایط تعلیق، هر ماه ۳ روز مرخصی بدون نیاز به انقضای حد نصاب دریافت می کند.

۲. مرخصی اضطراری (ویژه)

مرخصی اضطراری، همان طور که از نامش پیداست، در شرایط خاص و غیرقابل پیش بینی که نیاز به حضور زندانی در خارج از زندان احساس می شود، اعطا می گردد. این نوع مرخصی با هدف رسیدگی به بحران های خانوادگی و انسانی زندانی است.

مدت زمان: حداکثر پنج روز، به تشخیص دادستان یا قاضی ناظر زندان.

موارد اعطا:

• بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک: از جمله پدر، مادر، فرزند، همسر. این مورد شایع ترین دلیل برای اعطای مرخصی اضطراری است و مستلزم ارائه مدارک پزشکی یا گواهی فوت معتبر است.
• ازدواج فرزندان: حضور زندانی در مراسم ازدواج فرزندش نیز از موارد موجه برای اعطای مرخصی اضطراری به شمار می رود.
• سایر موارد ضروری و موجه: مقام قضایی (دادستان یا قاضی ناظر زندان) می تواند با بررسی شرایط، موارد دیگری را که به تشخیص او ضروری و موجه هستند، مبنای اعطای مرخصی اضطراری قرار دهد. این موارد شامل حوادث غیرمترقبه یا نیازهای اورژانسی خانوادگی می شود.

۳. مرخصی زندانیان دارای شاکی خصوصی

اعطای مرخصی به زندانیانی که دارای شاکی خصوصی هستند، شرایط ویژه تری دارد، چرا که رضایت شاکی در این موارد از اهمیت بالایی برخوردار است.

شرایط:
در صورتی که اعطای مرخصی به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام در جلب رضایت شاکی مؤثر باشد، این مرخصی می تواند اعطا شود. در این حالت، ارتباط با شاکی و تلاش برای جلب رضایت او (حتی بخشی از آن) می تواند راهگشا باشد.

مدت زمان: یک نوبت هفت روزه و امکان تمدید برای یک بار دیگر در صورت پرداخت بخشی از خسارت یا جلب رضایت شاکی.

۴. مرخصی زندانیان مالی

برای محکومان مالی، نوع خاصی از مرخصی وجود دارد که به آن ها اجازه می دهد به منظور تعیین تکلیف بدهی های خود و تلاش برای جلب رضایت طلبکاران، برای مدتی از زندان خارج شوند.

شرایط: معمولاً برای این دسته از زندانیان، مرخصی هفتگی در نظر گرفته می شود تا بتوانند به امور مالی خود رسیدگی کرده و با طلبکاران مذاکره کنند. این مرخصی نیز با تشخیص دادستان و با هدف تسهیل در پرداخت محکوم به (مبلغ مورد حکم) اعطا می شود.

۵. مرخصی تحت مراقبت (در صورت عدم توانایی تامین)

در مواردی که زندانی قادر به سپردن تأمین مناسب (وثیقه یا کفالت) نباشد، قانون راهکاری جایگزین برای اعطای مرخصی پیش بینی کرده است.

شرایط و مدت زمان: زندانی می تواند یک روز در ماه و به مدت ده ساعت، تحت مراقبت مأموران از مرخصی برخوردار شود. این نوع مرخصی برای افرادی است که با محدودیت مالی مواجه هستند و امکان تأمین وثیقه یا معرفی کفیل برای آن ها وجود ندارد.

۶. مرخصی های مناسبتی و بخشنامه ای

علاوه بر مرخصی های ذکر شده، در برخی مناسبت های خاص ملی و مذهبی، رئیس قوه قضائیه می تواند با صدور بخشنامه هایی، به زندانیان واجد شرایط مرخصی اعطا کند.

شرایط: این مرخصی ها حداکثر دو بار در سال اعطا می شوند و معمولاً شامل محکومانی می گردد که حسن رفتار داشته و از شرایط خاصی برخوردار باشند (مانند نداشتن شاکی خصوصی مصر یا سپری کردن بخش مشخصی از حبس). نحوه اطلاع رسانی این بخشنامه ها از طریق سازمان زندان ها و مراجع قضایی مربوطه صورت می گیرد. به عنوان مثال، مرخصی های دهه فجر یا اعیاد مذهبی از این دست هستند. این اقدام علاوه بر کاهش جمعیت کیفری زندان ها، به تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی زندانیان کمک شایانی می کند.

اعطای مرخصی به زندانیان نشان دهنده رویکرد اصلاحی و انسانی در نظام قضایی است و فرصتی برای ترمیم پیوندهای خانوادگی و اجتماعی فراهم می آورد. با این حال، استفاده از این امکان مستلزم آگاهی کامل از قوانین و رعایت دقیق شرایط مربوطه است.

مراحل گام به گام درخواست مرخصی زندانی

درخواست مرخصی برای زندانی، یک فرآیند اداری و حقوقی مشخص دارد که برای موفقیت آمیز بودن آن، باید مراحل را به دقت و با آگاهی طی کرد. عدم رعایت هر یک از این مراحل می تواند منجر به تأخیر یا حتی رد درخواست شود. در این بخش، به صورت گام به گام به تشریح فرآیند درخواست مرخصی زندانی می پردازیم.

گام ۱: احراز صلاحیت و شرایط زندانی

پیش از هر اقدامی، لازم است اطمینان حاصل شود که زندانی واجد شرایط لازم برای دریافت مرخصی است. این مرحله اولیه، از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری می کند و شانس موفقیت درخواست را افزایش می دهد.

• بررسی پرونده و اطمینان از تکمیل شرایط لازم: این شامل مواردی مانند حسن رفتار در طول دوران حبس، عدم وجود گزارش سوء رفتار، عدم وجود شاکی خصوصی ناراضی (مگر در موارد خاص و با شرایط ویژه) و سپری شدن حداقل مدت زمان مورد نیاز از محکومیت (در صورت لزوم) است.
• مشاوره با وکیل یا مشاور حقوقی: توصیه می شود در این مرحله حتماً با یک وکیل متخصص در امور کیفری و زندانیان مشورت شود. وکیل می تواند با بررسی دقیق پرونده، وضعیت حقوقی زندانی و شروط لازم برای مرخصی را ارزیابی کند و راهنمایی های لازم را ارائه دهد.

گام ۲: جمع آوری مدارک لازم

مدارک مورد نیاز بسته به نوع مرخصی درخواستی ممکن است متفاوت باشد، اما برخی مدارک عمومی همیشه مورد نیاز هستند.

• مدارک شناسایی زندانی و متقاضی: شامل کارت ملی و شناسنامه زندانی و فردی که درخواست را پیگیری می کند (مانند همسر یا فرزند).
• گواهی حسن رفتار از زندان: این گواهی توسط مسئولین زندان صادر می شود و نشان دهنده رعایت مقررات و مشارکت زندانی در برنامه های اصلاحی است.
• مدارک اثباتی دلیل مرخصی (در صورت لزوم): برای مرخصی های اضطراری، لازم است مدارک مربوط به علت مرخصی ارائه شود. این مدارک می تواند شامل گواهی پزشکی برای بیماری حاد، گواهی فوت برای فوت بستگان، یا سند ازدواج برای ازدواج فرزندان باشد.
• مدارک مربوط به تأمین (وثیقه، کفالت یا تعهد کتبی): این مدارک به نوع تأمین مورد نظر بستگی دارد. برای وثیقه، سند مالکیت مال غیرمنقول همراه با ارزیابی کارشناس رسمی دادگستری مورد نیاز است. برای کفالت، فیش حقوقی یا حکم کارگزینی کارمند دولت یا جواز کسب با اعتبار کافی الزامی است. در برخی موارد نیز تعهد کتبی زندانی یا خانواده اش پذیرفته می شود.

گام ۳: تنظیم درخواست کتبی مرخصی

درخواست کتبی باید به صورت رسمی و با رعایت اصول نگارش حقوقی تنظیم شود.

• جزئیات نگارش نامه: نامه باید خطاب به مقام قضایی ذی صلاح (قاضی اجرای احکام، دادستان یا قاضی ناظر زندان) باشد.
• درج اطلاعات دقیق: لازم است اطلاعات کامل زندانی (نام و نام خانوادگی، شماره پرونده، محل حبس)، نوع مرخصی درخواستی (عادی، اضطراری و غیره)، دلیل درخواست مرخصی، مدت زمان درخواستی و استناد به مواد قانونی مرتبط (مانند ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری) به وضوح در درخواست قید شود.
• نمونه فرم درخواست مرخصی از زندان: استفاده از نمونه فرم های استاندارد و حقوقی، می تواند در تنظیم دقیق درخواست کمک کننده باشد. این نمونه ها ساختار لازم را فراهم می کنند تا تمامی اطلاعات مورد نیاز به درستی درج شوند. در صورت نیاز به نمونه فرم، می توانید از طریق منابع حقوقی معتبر یا وکلای دادگستری آن ها را تهیه کنید.

گام ۴: ارائه درخواست و پیگیری

پس از تنظیم درخواست، نوبت به ارائه آن به مرجع مربوطه و پیگیری مستمر می رسد.

• مرجع تحویل درخواست: درخواست می تواند از طریق مسئولین زندان (واحد مددکاری)، دفتر قاضی ناظر زندان، یا دادسرای محل پرونده به مقام قضایی مربوطه تحویل داده شود.
• نحوه پیگیری حضوری یا تلفنی: پیگیری درخواست از طریق مددکار اجتماعی زندان یا دفتر قاضی مربوطه از اهمیت زیادی برخوردار است. پیگیری منظم، نشان دهنده جدیت متقاضی و کمک به تسریع در فرآیند رسیدگی است.
• مدت زمان تقریبی رسیدگی: زمان رسیدگی به درخواست مرخصی بسته به نوع مرخصی، حجم کاری مراجع قضایی و کامل بودن مدارک ممکن است متغیر باشد، اما معمولاً در اسرع وقت به درخواست های اضطراری رسیدگی می شود.

گام ۵: سپردن تأمین و اعزام به مرخصی

در صورت موافقت با درخواست مرخصی، مرحله پایانی مربوط به سپردن تأمین و خروج زندانی از زندان است.

• توضیح انواع تأمین و نحوه سپردن آن: همان طور که پیش تر گفته شد، تأمین می تواند وثیقه، کفالت یا تعهد کتبی باشد. نحوه سپردن آن نیز مطابق با دستور مقام قضایی صورت می گیرد و معمولاً شامل ارائه مدارک مربوطه و تکمیل فرم های لازم است.
• لزوم تعهد کتبی زندانی برای بازگشت به موقع: زندانی موظف است تعهد کتبی مبنی بر بازگشت به زندان در موعد مقرر را امضا کند.
• نحوه اعزام و بازگشت از مرخصی: پس از سپردن تأمین و انجام تشریفات اداری، زندانی به مرخصی اعزام می شود. در پایان مدت مرخصی نیز، زندانی موظف است در ساعت و تاریخ مقرر به زندان بازگردد و گزارش بازگشت خود را به مسئولین ارائه دهد.

نکات حقوقی مهم و توصیه های عملی

فرآیند درخواست مرخصی زندانی، علاوه بر رعایت مراحل اداری، نیازمند توجه به برخی نکات حقوقی و عملی مهم است. آگاهی از این جزئیات می تواند به شما در جلوگیری از بروز مشکلات و اتخاذ تصمیمات صحیح کمک کند.

نقش وکیل در فرآیند درخواست مرخصی

حضور یک وکیل متخصص در تمامی مراحل درخواست مرخصی، می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه نهایی ایجاد کند. سیستم قضایی و اداری زندان ها دارای پیچیدگی هایی است که آشنایی با آن ها نیازمند تخصص حقوقی است.

• مشاوره حقوقی: وکیل می تواند بهترین مسیر قانونی را بر اساس نوع جرم، مدت محکومیت، سوابق زندانی و سایر شرایط پرونده، به شما معرفی کند.
• تنظیم دقیق درخواست: وکیل با تسلط بر ادبیات حقوقی و مواد قانونی مرتبط، درخواست مرخصی را به گونه ای تنظیم می کند که تمامی جوانب قانونی در آن رعایت شده و شانس موافقت با درخواست افزایش یابد.
• پیگیری اداری و قضایی: وکیل می تواند به نمایندگی از شما، درخواست را در مراجع ذی صلاح ثبت کرده و فرآیند پیگیری آن را تسریع بخشد. این شامل مراجعه به دفتر قاضی ناظر زندان، دادسرا و سایر بخش های اداری می شود.
• نمایندگی قانونی: در صورت بروز هرگونه مشکل یا نیاز به توضیح شفاهی در برابر مقامات قضایی، وکیل می تواند به نمایندگی از زندانی و خانواده او حضور یابد و از حقوق آن ها دفاع کند.

عواقب عدم بازگشت به موقع از مرخصی

یکی از مهم ترین تعهدات زندانی در دوران مرخصی، بازگشت به موقع به زندان است. عدم رعایت این تعهد می تواند عواقب حقوقی جدی و جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

• پیامدهای کیفری:
  • تغلیظ مجازات: در برخی موارد، عدم بازگشت به موقع از مرخصی می تواند به عنوان فرار از زندان تلقی شده و منجر به تشدید مجازات حبس اولیه شود.
  • عدم احتساب ایام غیبت: روزهایی که زندانی به صورت غیرموجه از زندان غیبت داشته، به هیچ وجه جزو دوران محکومیت او محسوب نخواهد شد و این مدت به دوران حبس اضافه می شود.
  • سلب امتیازات بعدی: زندانی که از مرخصی سوءاستفاده کرده و به موقع بازنگشته باشد، برای همیشه از تمامی امتیازات و ارفاقات قانونی بعدی (مانند مرخصی های آینده، آزادی مشروط و…) محروم خواهد شد.
• پیامدهای مربوط به تأمین:
  • ضبط وثیقه: در صورت سپردن وثیقه، اگر زندانی به موقع بازنگردد، وثیقه او (که می تواند ملک، وجه نقد یا اوراق بهادار باشد) توسط دادگاه ضبط و به نفع دولت مصادره خواهد شد.
  • جلب کفیل: اگر کفالت ارائه شده باشد، کفیل مکلف به معرفی زندانی به زندان است و در صورت عدم انجام این امر، با طی مراحل قانونی، مبلغ کفالت از او وصول خواهد شد.

دلایل رایج رد درخواست مرخصی

با وجود اینکه قانون امکان مرخصی را برای زندانیان فراهم کرده است، اما هر درخواستی لزوماً مورد موافقت قرار نمی گیرد. آگاهی از دلایل رایج رد درخواست می تواند به شما در رفع موانع کمک کند.

• سوء رفتار در زندان: عدم رعایت مقررات، مشارکت نکردن در برنامه های اصلاحی، یا گزارش های منفی از رفتار زندانی، از مهم ترین دلایل رد درخواست مرخصی است.
• عدم احراز شرایط قانونی: ممکن است زندانی تمامی شرایط قانونی لازم (مانند سپری کردن حداقل مدت حبس یا ارائه تأمین مناسب) را احراز نکرده باشد.
• وجود شاکی خصوصی مصر: در جرائمی که دارای شاکی خصوصی هستند و شاکی اصرار بر عدم اعطای مرخصی داشته باشد، احتمال رد درخواست افزایش می یابد.
• خطر فرار: در صورتی که مقام قضایی احتمال فرار زندانی از مرخصی را بالا بداند، درخواست رد خواهد شد.
• عدم تکمیل مدارک: نواقص در مدارک درخواستی یا عدم ارائه مستندات کافی برای دلیل مرخصی اضطراری نیز می تواند به رد درخواست منجر شود.

نحوه اعتراض به رد درخواست مرخصی

در صورتی که درخواست مرخصی زندانی رد شود، متقاضی حق اعتراض دارد. این اعتراض معمولاً در همان مرجع قضایی که تصمیم را گرفته است (مثلاً دادستان یا قاضی اجرای احکام) و یا در مرجع بالاتر (مثلاً دادگاه انقلاب یا کیفری) مورد بررسی مجدد قرار می گیرد. لازم است اعتراض به صورت کتبی و مستدل تنظیم شود و دلایل رد درخواست به دقت مورد نقد قرار گیرد و مدارک جدیدی که ممکن است در مرحله اول ارائه نشده باشد، ضمیمه شود. مشاوره با وکیل در این مرحله نیز بسیار حائز اهمیت است.

تفاوت متهم و محکوم در بحث مرخصی

یک نکته حقوقی مهم دیگر، تفاوت بین وضعیت «متهم» و «محکوم» در زمینه اعطای مرخصی است. به طور کلی، مرخصی غالباً برای محکومین به حبس صادر می شود، یعنی افرادی که حکم قطعی مجازات حبس درباره آن ها صادر و در حال اجرا است.

• متهم: فردی است که پرونده او در مراحل اولیه تحقیقات (دادسرا) یا رسیدگی در دادگاه بدوی است و هنوز حکم قطعی درباره او صادر نشده است. این افراد معمولاً تحت قرار بازداشت موقت قرار دارند. اعطای مرخصی به متهمین بسیار نادر است و تنها در شرایط بسیار خاص و با تشخیص مقام قضایی عالی رتبه و سپردن تأمین بسیار سنگین ممکن است صورت گیرد، زیرا فرض بر این است که متهم ممکن است در صورت خروج، متواری شده یا در روند تحقیقات اخلال ایجاد کند.
• محکوم: فردی است که حکم قطعی حبس درباره او صادر شده و دوران محکومیت خود را سپری می کند. ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه های مربوطه، اساساً ناظر بر محکومین است و شرایط و انواع مرخصی برای این دسته از افراد پیش بینی شده است.

بنابراین، برای درخواست مرخصی، لازم است که وضعیت حقوقی فرد به عنوان «محکوم» قطعی شده باشد. این تمایز حقوقی، از بنیادهای اصلی در تصمیم گیری برای اعطای مرخصی است و عدم توجه به آن می تواند به درک نادرست از حقوق و تکالیف منجر شود.

نتیجه گیری

درخواست مرخصی زندانی، فرآیندی پیچیده اما قابل مدیریت است که با آگاهی از قوانین، شرایط و مراحل مربوطه، می توان آن را با موفقیت طی کرد. از احراز صلاحیت اولیه زندانی و جمع آوری دقیق مدارک تا تنظیم درخواست کتبی و پیگیری های مستمر، هر گام نیازمند دقت و توجه است. آگاهی از انواع مرخصی، از عادی و اضطراری گرفته تا مرخصی های خاص برای زندانیان دارای شاکی خصوصی یا بدهکاران مالی، به شما کمک می کند تا بهترین راهکار را برای شرایط خاص خود بیابید.

همواره به یاد داشته باشید که رعایت حسن رفتار در زندان، مشارکت در برنامه های اصلاحی و سپردن تأمین مناسب، از ارکان اصلی موافقت با درخواست مرخصی است. همچنین، عواقب جدی عدم بازگشت به موقع از مرخصی را جدی بگیرید تا از بروز مشکلات حقوقی بیشتر جلوگیری شود. در نهایت، کمک گرفتن از وکلای متخصص در این زمینه نه تنها فرآیند را تسهیل می کند، بلکه می تواند شانس موفقیت درخواست شما را به طور چشمگیری افزایش دهد. با این راهنمای جامع، امیدواریم توانسته باشیم چراغ راهی برای خانواده های زندانیان و تمامی ذی نفعان در مسیر درخواست مرخصی زندانی باشیم تا با درک کامل از حقوق و تکالیف، به بهترین نتیجه دست یابند.