چگونه میتوان مهریه را بخشید؟ راهنمای جامع حقوقی و گام به گام بخشش مهریه در قانون ایران

بخشش مهریه به معنای ساقط کردن حق مالی مهریه از سوی زن است که باید پس از عقد نکاح و با رضایت کامل انجام شود. این اقدام می تواند از طریق روش های رسمی (دفتر اسناد رسمی) یا غیررسمی صورت گیرد، اما روش رسمی تنها راهکار معتبر برای جلوگیری از مشکلات آتی است.

تصمیم به بخشیدن مهریه، یکی از حساس ترین و مهم ترین اقدامات حقوقی در زندگی مشترک است که می تواند پیامدهای مالی و قانونی قابل توجهی برای هر دو طرف داشته باشد. مهریه، به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی برای زن، از زمان جاری شدن عقد نکاح به او تعلق می گیرد و زن مالک مطلق آن است. در پاره ای از مواقع، ممکن است زن به دلایل مختلفی نظیر بهبود روابط زناشویی، کمک به همسر در شرایط مالی دشوار، یا در فرآیند طلاق توافقی، تصمیم به بخشش تمام یا قسمتی از مهریه خود بگیرد. درک دقیق جوانب حقوقی این تصمیم، انواع بخشش مهریه، شرایط قانونی آن، و تفاوت های کلیدی بین مفاهیم مشابه، برای جلوگیری از ابهامات و چالش های آتی بسیار ضروری است.

هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و دقیق است که تمامی اطلاعات لازم را در خصوص نحوه بخشش مهریه در اختیار قرار دهد. این محتوا به زنانی که قصد بخشش مهریه خود را دارند و مردانی که مایلند از اعتبار قانونی این بخشش اطمینان حاصل کنند، کمک می کند تا با آگاهی کامل گام بردارند و تصمیمی صحیح و حقوقی اتخاذ نمایند.

مهریه و مفهوم حقوقی بخشش آن

پیش از بررسی راه های بخشش مهریه، لازم است با مفهوم اصلی آن و معنای حقوقی بخشش آشنا شویم.

مهریه چیست؟ تعریف مختصر و جایگاه قانونی آن

مهریه یا صداق، مالی است که مرد در هنگام عقد نکاح یا پس از آن، به عنوان تعهد مالی و هدیه به زن خود می دهد. این حق مالی، با جاری شدن صیغه عقد نکاح، بلافاصله به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هرگونه دخل و تصرفی در آن داشته باشد. مهریه، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، یک دین بر عهده مرد است و زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. این حق مالی، از جمله حقوق اصلی زن در قانون مدنی ایران محسوب می شود.

بخشش مهریه از نظر حقوقی به چه معناست؟

بخشش مهریه، در اصطلاح حقوقی، به معنای بری الذمه کردن شوهر از دین مهریه است. به عبارت دیگر، زن با اراده خود، حقی را که بر عهده همسرش دارد، ساقط می کند. این عمل حقوقی می تواند به شکل های مختلفی انجام شود که هر یک دارای آثار و پیامدهای قانونی متفاوتی هستند، به ویژه در زمینه قابلیت رجوع و بازپس گیری مهریه. انتخاب نوع بخشش، بستگی به قصد و نیت زن و شرایط خاص زوجین دارد.

انواع حقوقی بخشش مهریه و تفاوت های کلیدی آن ها

بخشش مهریه تنها یک مفهوم کلی است و در عالم حقوق به اشکال مختلفی تحقق پیدا می کند. شناخت این تفاوت ها، به ویژه در مورد امکان یا عدم امکان رجوع از بخشش، اهمیت حیاتی دارد. در ادامه به مهم ترین انواع حقوقی بخشش مهریه می پردازیم:

1. ابراء مهریه (مستحکم ترین نوع بخشش)

«ابراء» در لغت به معنای تبرئه کردن و بری کردن است. در اصطلاح حقوقی، ابراء مهریه به این معناست که زن با اراده و اختیار کامل خود، مهریه ای را که از همسرش طلبکار است، به طور قطعی و غیرقابل بازگشت از ذمه او ساقط می کند. این اقدام، دین مهریه را برای همیشه از گردن مرد برمی دارد.

• تعریف: ساقط کردن دین مهریه از ذمه شوهر به صورت قطعی و دائم.
• ویژگی اصلی: غیرقابل رجوع بودن. زن پس از ابراء، تحت هیچ شرایطی نمی تواند مجدداً مهریه خود را مطالبه کند. ابراء یک ایقاع است، یعنی نیازی به قبول مرد ندارد، هرچند اطلاع او از این امر ضروری است.
• موارد کاربرد: معمولاً زمانی که زن واقعاً قصد چشم پوشی کامل و ابدی از مهریه را دارد.

2. هبه مهریه (بخشش با امکان رجوع)

«هبه» به معنای بخشیدن مالی به دیگری است. در مورد مهریه، هبه به این صورت است که زن مالکیت مهریه خود را به همسرش منتقل می کند. هبه می تواند به دو صورت معوض یا غیرمعوض باشد.

• تعریف: بخشیدن مهریه به صورت هبه (بذل مال) به شوهر.
• انواع:
  • هبه معوض: هبه ای که در ازای دریافت مال یا انجام کاری از سوی همسر صورت می گیرد. در این حالت، اگر عوض (مال یا کار) به زن داده نشود، زن می تواند از هبه رجوع کند.
  • هبه غیرمعوض: هبه ای که بدون هیچ چشم داشتی از سوی زن انجام می شود.
• ویژگی اصلی: در هبه غیرمعوض، زن می تواند تا زمانی که هبه برقرار است، از هبه خود رجوع کند و مهریه را بازپس بگیرد. این حق رجوع، یکی از مهم ترین تفاوت های هبه با ابراء است. پس از رجوع، مهریه مجدداً به ذمه مرد برمی گردد.
• نکات حقوقی: هبه عقد است و نیازمند ایجاب از سوی زن و قبول از سوی مرد است. همچنین، قبض (تحویل مهریه به مرد) نیز برای تحقق آن لازم است، اگرچه در مورد مهریه که در ذمه است، این قبض معنای متفاوتی دارد.

3. صلح مهریه (قطعی و غیرقابل رجوع)

«صلح» یکی از عقود لازم در قانون مدنی است که برای رفع اختلاف یا جلوگیری از آن منعقد می شود. صلح مهریه یعنی زن و شوهر بر سر مهریه در قالب عقد صلح توافق می کنند، معمولاً در ازای مالی دیگر یا حقی خاص.

• تعریف: توافق بر سر مهریه در قالب عقد صلح. مثلاً زن مهریه خود را صلح می کند در ازای دریافت یک ملک یا حق طلاق.
• ویژگی اصلی: عقد صلح، عقدی لازم است. به این معنا که پس از انعقاد صحیح، هیچ یک از طرفین نمی توانند به طور یک جانبه از آن رجوع کنند، مگر با اقاله (برهم زدن توافق توسط هر دو طرف) یا فسخ (در صورت وجود خیارات قانونی).
• موارد کاربرد رایج: اغلب در مواردی که زن در ازای بخشیدن مهریه، حق یا امتیاز دیگری مانند حق طلاق (وکالت بلاعزل در طلاق) یا حضانت فرزند را از مرد دریافت می کند.

4. بذل مهریه (در طلاق خلع و مبارات)

«بذل» اصطلاحی است که عمدتاً در دعاوی طلاق خلع و مبارات به کار می رود و با سایر انواع بخشش تفاوت اساسی دارد.

• تعریف: بذل مهریه به معنای بخشیدن مهریه (یا مالی معادل آن) توسط زن به مرد است تا رضایت او را برای طلاق جلب کند، زیرا زن به دلیل کراهت شدید از مرد، خواهان جدایی است.
• ویژگی اصلی: حق رجوع زن در ایام عده. زن در طلاق خلع و مبارات، در طول مدت عده می تواند از بذل مهریه خود رجوع کند. در صورت رجوع زن از بذل، طلاق خلع یا مبارات تبدیل به طلاق رجعی می شود و مرد نیز حق رجوع به زن را در مدت عده خواهد داشت.
• تفاوت با ابراء و هبه: تفاوت اصلی در این است که بذل صرفاً در بستر طلاق خلع یا مبارات اتفاق می افتد و قابلیت رجوع آن منحصر به ایام عده است، در حالی که هبه غیرمعوض قابلیت رجوع گسترده تری دارد و ابراء به هیچ وجه قابل رجوع نیست.

شناخت دقیق تفاوت های بین ابراء، هبه، صلح و بذل مهریه، کلید اتخاذ تصمیمی آگاهانه و جلوگیری از مشکلات حقوقی بلندمدت است. همواره توصیه می شود پیش از هر اقدامی، با وکیل متخصص خانواده مشورت نمایید.

شرایط قانونی ضروری برای صحت بخشیدن مهریه

بخشش مهریه یک اقدام حقوقی است و مانند هر عمل حقوقی دیگری، برای آن که صحیح و معتبر باشد، نیازمند رعایت شرایط خاصی است. عدم توجه به این شرایط می تواند اعتبار بخشش را زیر سوال ببرد و منجر به بروز اختلافات آتی شود.

1. بعد از جاری شدن عقد نکاح

مهریه، به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح دائم، به مالکیت زن درمی آید. این بدان معناست که قبل از جاری شدن عقد، زن مالک مهریه نیست و نمی تواند آن را ببخشد. بخشش مهریه قبل از عقد، از نظر حقوقی بی اعتبار است، زیرا فرد چیزی را می بخشد که هنوز مالک آن نشده است.

• توضیح: مهریه یک حق مالی است که پس از عقد به زن تعلق می گیرد. بنابراین، هرگونه بخشش مهریه قبل از زمان عقد، فاقد اعتبار قانونی خواهد بود.
• مثال: اگر زن قبل از مراسم عقد رسمی، در یک دست نوشته یا توافق اولیه، مهریه خود را ببخشد، این بخشش از نظر قانونی معتبر نیست و پس از عقد می تواند آن را مطالبه کند.

2. اهلیت کامل زن

برای بخشش مهریه، زن باید دارای اهلیت کامل قانونی باشد. این اهلیت شامل موارد زیر است:

• عقل: زن باید از سلامت عقل برخوردار باشد.
• بلوغ: زن باید به سن بلوغ شرعی رسیده باشد (در دختران ۹ سال تمام قمری).
• رشد: زن باید به سن رشد مالی رسیده باشد (معمولاً ۱۸ سال تمام شمسی). به این معنا که توانایی تشخیص نفع و ضرر مالی خود را داشته باشد و بتواند در امور مالی خود به طور مستقل تصمیم گیری کند.
• اهمیت قصد و رضایت آزادانه: مهم تر از همه، بخشش مهریه باید با قصد و اراده آزاد زن صورت گیرد. هرگونه اکراه، اجبار، تهدید، یا فریب که منجر به بخشش مهریه شود، آن را باطل یا غیرنافذ می کند. زن باید با آگاهی کامل از پیامدهای این تصمیم و بدون هیچ گونه فشار خارجی، مهریه خود را ببخشد.

3. اجازه پدر برای بخشش مهریه: لازم است یا خیر؟

یکی از سوالات رایج در زمینه بخشش مهریه، لزوم یا عدم لزوم اجازه پدر است. در این خصوص، قانون مدنی صراحتاً بیان می کند:

• توضیح صریح قانون: برای زن رشیده ای که عاقل و بالغ است و به سن ۱۸ سال تمام شمسی رسیده باشد، بخشش مهریه نیازی به اذن پدر یا جد پدری ندارد. زن رشیده، مالک مهریه خود است و می تواند هرگونه دخل و تصرفی در آن داشته باشد.
• توضیح رویه برخی دفاتر اسناد رسمی: با وجود صراحت قانون، در عمل، برخی دفاتر اسناد رسمی ممکن است برای اطمینان بیشتر و جلوگیری از بروز مشکلات آتی، یا به دلیل حساسیت موضوع، درخواست حضور پدر یا اذن کتبی او را داشته باشند. این رویه، قانونی نیست اما به جهت احتیاط انجام می شود.
• راهکارهای قانونی در صورت درخواست اذن پدر:
  • اگر دفترخانه ای اصرار به اذن پدر دارد و زن مایل به اطلاع رسانی به پدر نیست، می تواند به دفترخانه دیگری مراجعه کند که رویه قانونی را رعایت می کند.
  • در موارد خاص، می توان از مراجع قضایی گواهی رشد گرفت و به دفترخانه ارائه داد.

روش ها و مراحل گام به گام بخشیدن مهریه

برای بخشیدن مهریه، دو روش اصلی وجود دارد: روش رسمی و روش غیررسمی. توصیه قاطع حقوقی، همواره استفاده از روش رسمی است تا از اعتبار و قطعیت بخشش اطمینان حاصل شود.

1. روش رسمی (توصیه شده و معتبرترین راه)

معتبرترین و مطمئن ترین راه برای بخشش مهریه، مراجعه به دفتر اسناد رسمی و ثبت رسمی این اقدام است. این روش، هرگونه ابهام یا تردید در آینده را از بین می برد.

مراجعه به دفتر اسناد رسمی:

• مدارک لازم:
  • شناسنامه و کارت ملی زن (زوجه)
  • شناسنامه و کارت ملی مرد (زوج)، در صورتی که نیاز به حضور او باشد (که در ابراء الزامی نیست).
  • اصل سند ازدواج (عقدنامه)
• حضور مرد: آیا الزامی است؟

  برای ابراء مهریه (که قطعی و غیرقابل رجوع است)، حضور مرد الزامی نیست. زن می تواند به تنهایی به دفترخانه مراجعه کرده و مهریه خود را ابراء کند. اما برای هبه یا صلح مهریه، از آنجا که این موارد عقد محسوب می شوند و نیازمند ایجاب و قبول هستند، حضور و امضای هر دو طرف (زن و مرد) و یا وکیل قانونی آنها ضروری است. در برخی موارد نیز، برخی دفاتر اسناد رسمی ممکن است برای تمامی انواع بخشش، اصرار به حضور مرد داشته باشند که این رویه بیشتر جنبه احتیاطی دارد.

• تنظیم اقرارنامه رسمی بخشش مهریه:

  در دفترخانه، یک اقرارنامه رسمی تنظیم می شود. در این سند، باید نوع دقیق بخشش (ابراء، هبه، صلح) به وضوح ذکر شود. اهمیت این موضوع در قابلیت رجوع یا عدم رجوع از مهریه است. سردفتر توضیحات لازم را در خصوص هر یک از انواع بخشش و پیامدهای آن به زن ارائه می دهد.

• ثبت رسمی در دفاتر اسناد و ارسال نامه به دفتر ثبت ازدواج:

  پس از تنظیم و امضای اقرارنامه توسط زن و مرد (در صورت لزوم)، سند در دفترخانه رسمی ثبت می شود. سپس، یک نسخه از این اقرارنامه به دفتر ثبت ازدواجی که عقد نکاح در آن ثبت شده، ارسال می گردد. دفتر ثبت ازدواج نیز، این بخشش را در قسمت ملاحظات سند ازدواج اصلی و دفتر خود درج می کند. این اقدام تضمین می کند که بخشش مهریه به صورت کاملاً رسمی و معتبر در سوابق ازدواج ثبت شده است.

هزینه های بخشیدن مهریه در دفترخانه در سال 1404:

هزینه بخشیدن مهریه در دفترخانه شامل حق التحریر دفترخانه و سایر هزینه های دفتری است که بر اساس تعرفه های مصوب کانون سردفتران و دفتریاران تعیین می شود. این تعرفه ها هر سال به روزرسانی می شوند. در سال ۱۴۰۴، هزینه ها به شرح زیر محاسبه می گردند:

• حق التحریر: بر اساس ارزش مالی که بخشیده می شود (در اینجا، میزان مهریه). این تعرفه به صورت درصدی از مبلغ مهریه یا بر اساس تعرفه ثابت برای مبالغ مشخصی تعیین می گردد.
• مالیات بر ارزش افزوده: درصدی از حق التحریر.
• هزینه های دفتری: شامل هزینه صدور رونوشت، استعلام و غیره.

برای اطلاع از مبلغ دقیق، بهتر است پیش از مراجعه، با دفترخانه مورد نظر تماس گرفته و بر اساس میزان مهریه خود، استعلام هزینه را انجام دهید. معمولاً این هزینه توسط زوجه پرداخت می شود، اما توافق طرفین در این خصوص نیز امکان پذیر است.

2. روش غیررسمی (دست نوشته عادی و شفاهی)

برخی افراد ممکن است به دلایل مختلفی نظیر ناآگاهی از قوانین یا سهولت ظاهری، به سراغ روش های غیررسمی برای بخشش مهریه بروند. با این حال، این روش ها به شدت توصیه نمی شوند.

• دست نوشته عادی:
  • نحوه انجام: زن ممکن است در یک برگه عادی، با دست خط خود، متنی مبنی بر بخشش مهریه بنویسد و آن را امضا و اثر انگشت کند.
  • مشکلات اثباتی و عدم اعتبار قطعی: مشکل اصلی این روش، فقدان اعتبار رسمی و مشکلات اثباتی در مراجع قضایی است. در صورت بروز اختلاف در آینده، اثبات صحت و اعتبار این دست نوشته، عدم اکراه زن و یا اینکه آیا دست نوشته واقعاً به نیت بخشش قطعی بوده است، بسیار دشوار خواهد بود. مرد ممکن است نتواند در دادگاه ثابت کند که این دست نوشته به صورت آزادانه و با قصد واقعی بخشش تنظیم شده است.
  • نقش شاهدان: اگرچه قانوناً برای بخشش مهریه به شاهد نیاز نیست، اما در صورت استفاده از دست نوشته عادی، حضور و امضای شاهدان می تواند در آینده به اثبات دعوی کمک کند، هرچند باز هم اعتبار یک سند رسمی را نخواهد داشت و در صورت انکار زن، نیاز به کارشناسی خط و امضا خواهد بود.
• بخشش شفاهی:
  • توضیح عدم اعتبار قانونی: بخشش مهریه به صورت صرفاً شفاهی و لفظی، هیچ گونه اعتبار قانونی ندارد و در مراجع قضایی قابل اثبات نیست. حتی با وجود شهود، اثبات دقیق مفاد و قصد بخشش بسیار چالش برانگیز است.

توصیه قاطع: به شدت توصیه می شود که از روش های غیررسمی برای بخشش مهریه اجتناب شود. برای اطمینان از اعتبار قانونی و جلوگیری از مشکلات و دعاوی حقوقی آینده، همواره از طریق مراجعه به دفتر اسناد رسمی اقدام نمایید.

سناریوهای خاص بخشیدن مهریه و پیامدهای آن ها

بخشش مهریه در شرایط و سناریوهای مختلفی رخ می دهد که هر یک آثار حقوقی خاص خود را دارند. آگاهی از این سناریوها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

1. بخشش مهریه در طلاق توافقی

در طلاق توافقی، زوجین بر سر تمامی مسائل مربوط به طلاق، از جمله مهریه، نفقه، حضانت فرزند و … به توافق می رسند. بخشش مهریه در این نوع طلاق بسیار رایج است.

• نحوه ثبت و تأیید در دادگاه: زن می تواند در توافق نامه طلاق، تمامی یا بخشی از مهریه خود را به مرد ببخشد (معمولاً به صورت ابراء یا بذل). این توافق نامه به دادگاه ارائه می شود و پس از تأیید قاضی، در حکم طلاق درج می گردد. اعتبار این بخشش به تأیید دادگاه و درج آن در سند طلاق است و از آنجا که جزئی از توافق کلی طلاق است، معمولاً قطعی و غیرقابل رجوع محسوب می شود (مگر در موارد خاص بذل مهریه در ایام عده طلاق خلع).

2. بخشش مهریه در ازای حق طلاق (وکالت در طلاق بلاعزل)

یکی از سناریوهای رایج، زمانی است که زن در ازای بخشیدن مهریه خود، از مرد حق طلاق (به صورت وکالت بلاعزل) را دریافت می کند.

• توضیح: در این حالت، زن مهریه خود را (غالباً به صورت صلح یا ابراء) می بخشد و در مقابل، مرد به زن وکالت می دهد که هر زمان که خواست، بتواند خود را از او طلاق دهد. این وکالت، معمولاً به صورت بلاعزل و با ذکر تمامی شروط در دفتر اسناد رسمی ثبت می شود.
• پیامدها در صورت رجوع از مهریه: اگر بخشش مهریه به صورت هبه غیرمعوض باشد و زن از آن رجوع کند، ممکن است اعتبار وکالت در طلاق (که معوض بوده است) تحت تاثیر قرار گیرد. اما اگر بخشش به صورت ابراء یا صلح قطعی انجام شده باشد، رجوعی در کار نخواهد بود و وکالت بلاعزل به قوت خود باقی می ماند. به همین دلیل، در چنین مواردی، توصیه اکید بر ثبت بخشش به صورت ابراء یا صلح قطعی است.

3. بخشش مهریه در ازای حضانت فرزند

در برخی موارد، به ویژه در شرایط طلاق توافقی، زن و شوهر ممکن است توافق کنند که زن در ازای گرفتن حضانت کامل فرزند (یا شرایط خاص حضانت)، از مهریه خود صرف نظر کند.

• شرایط توافق و رسمیت بخشیدن به آن: این توافق نیز باید به صورت رسمی و در قالب یک سند معتبر (معمولاً در دادگاه یا دفتر اسناد رسمی) ثبت شود. این توافق، از جمله شرایط طلاق توافقی خواهد بود و اعتبار قانونی پیدا می کند.

4. بخشش مهریه بعد از فوت همسر

در صورت فوت مرد، مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز بر ترکه (اموال باقی مانده) او تعلق می گیرد. زن می تواند پیش از تقسیم ارث، مهریه خود را از اموال متوفی مطالبه کند.

• آیا امکان مطالبه از ورثه وجود دارد؟ بله، اگر زن مهریه خود را در زمان حیات شوهر نبخشیده باشد، پس از فوت او می تواند مهریه خود را از ورثه متوفی مطالبه کند. ورثه مکلفند پیش از تقسیم ارث، مهریه زن را از اموال متوفی پرداخت کنند. بنابراین، بخشش مهریه باید در زمان حیات مرد انجام شده باشد تا او بری الذمه شود.

5. بخشش مهریه در عقد موقت

عقد موقت (متعه) نیز مانند عقد دائم، دارای مهریه است و این مهریه حق زن محسوب می شود.

• آیا با عقد دائم تفاوتی دارد؟ خیر، از نظر حق مالکیت زن بر مهریه و امکان بخشش آن، تفاوتی بین عقد موقت و دائم وجود ندارد. زن در عقد موقت نیز می تواند تمام یا بخشی از مهریه معین شده را به مرد ببخشد، با این تفاوت که در عقد موقت، در صورت عدم دخول، زن تنها مستحق نصف مهریه است. نحوه بخشش نیز می تواند از طریق ابراء، هبه یا صلح صورت گیرد.

آثار حقوقی و عواقب بخشش مهریه

بخشش مهریه، همانند هر عمل حقوقی دیگر، دارای آثار و پیامدهای مشخصی است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف (زن و مرد) ضروری است.

1. بر حق مطالبه مهریه

مهم ترین اثر بخشش مهریه، از بین رفتن یا محدود شدن حق زن برای مطالبه آن است.

• عدم امکان اجرا گذاشتن و درخواست جلب شوهر (در صورت ابراء): اگر زن مهریه خود را به صورت ابراء ببخشد، دین مهریه به طور کلی از ذمه شوهر ساقط می شود و زن دیگر هیچ حق قانونی برای مطالبه مهریه، اجرا گذاشتن آن یا درخواست جلب شوهر نخواهد داشت. این قطعیت در ابراء، آن را به مستحکم ترین نوع بخشش تبدیل می کند.
• قابلیت رجوع: در سایر انواع بخشش مانند هبه غیرمعوض یا بذل در طلاق خلع (در مدت عده)، زن می تواند از بخشش خود رجوع کند. در این صورت، حق مطالبه مهریه مجدداً احیا می شود و زن می تواند برای دریافت آن اقدام نماید.

2. بر سایر حقوق زن

بخشش مهریه، تنها مربوط به حق مالی مهریه است و به طور کلی بر سایر حقوق زن تأثیری نمی گذارد، مگر اینکه صراحتاً در توافق نامه قید شده باشد.

• تأثیر بر حق نفقه: حق نفقه، حقی مستقل از مهریه است و به تمکین زن از شوهر و رفع نیازهای زندگی او ارتباط دارد. بخشش مهریه، هیچ تأثیری بر حق زن برای دریافت نفقه ندارد و مرد همچنان مکلف به پرداخت نفقه همسرش است.
• تأثیر بر حق تمکین: بخشش مهریه، زن را از وظیفه تمکین خاص و عام خود در قبال شوهر معاف نمی کند.
• تأثیر بر حضانت فرزند: حق حضانت فرزند نیز ارتباط مستقیمی با بخشش مهریه ندارد، مگر اینکه در ضمن یک توافق جامع (مانند طلاق توافقی) صراحتاً توافق شده باشد که زن در ازای بخشش مهریه، حضانت فرزند را بر عهده بگیرد. در غیر این صورت، مسائل حضانت بر اساس قوانین مربوط به خود تعیین می شوند.

توصیه های حقوقی مهم

تصمیم گیری در مورد بخشش مهریه، نیازمند دقت و آگاهی کامل است. برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، رعایت توصیه های زیر حیاتی است:

1. اهمیت مشاوره با وکیل متخصص خانواده: پیش از هرگونه اقدام برای بخشش مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنید. وکیل می تواند شما را از تمامی جوانب حقوقی، انواع بخشش، پیامدهای هر نوع، و بهترین راهکار متناسب با شرایط شما آگاه کند.
2. ضرورت انتخاب صحیح نوع بخشش (ابراء، هبه، صلح) با توجه به هدف زن: هدف و نیت زن از بخشش مهریه، نقش مهمی در انتخاب نوع بخشش دارد. اگر قصد قطعی و غیرقابل رجوع دارید، ابراء بهترین گزینه است. اگر می خواهید حق رجوع داشته باشید، هبه غیرمعوض مناسب است. اگر در ازای حقی دیگر می بخشید، صلح توصیه می شود. انتخاب نادرست می تواند منجر به پشیمانی و عدم امکان بازپس گیری مهریه شود.
3. همیشه ثبت رسمی را انتخاب کنید: برای اطمینان از اعتبار و قطعیت بخشش مهریه و جلوگیری از هرگونه ابهام یا دعوای آتی، همواره از طریق مراجعه به دفتر اسناد رسمی اقدام نمایید. اسناد رسمی، در مراجع قضایی بالاترین اعتبار را دارند.

نمونه متن ساده برای اقرارنامه بخشش مهریه (جهت اطلاع و آشنایی اولیه)

متن زیر تنها یک نمونه ساده برای آشنایی با فرم کلی اقرارنامه بخشش مهریه است. متن رسمی و حقوقی در دفترخانه، توسط سردفتر و بر اساس قوانین و مقررات جاری تنظیم خواهد شد و ممکن است جزئیات حقوقی بیشتری را شامل شود. هرگز از این نمونه به عنوان سند رسمی استفاده نکنید.

اینجانب (نام و نام خانوادگی زن)، فرزند (نام پدر)، به شماره شناسنامه (شماره)، کد ملی (کد ملی)، صادره از (محل صدور)، با اراده کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، تمامی مهریه/بخشی از مهریه (میزان دقیق مهریه، مثلاً ۵۰ سکه تمام بهار آزادی) مندرج در عقدنامه رسمی شماره (شماره عقدنامه)، تاریخ (تاریخ عقدنامه)، دفتر ازدواج شماره (شماره دفتر ازدواج)، را به همسرم آقای (نام و نام خانوادگی مرد)، فرزند (نام پدر)، به شماره شناسنامه (شماره)، کد ملی (کد ملی)، صادره از (محل صدور)، به صورت ابراء/هبه/صلح (نوع بخشش باید به دقت ذکر شود) بخشیدم و تمامی حقوق خود در این خصوص را از خود سلب و اسقاط نمودم. همچنین حق هرگونه مطالبه و ادعایی را در آینده از خود سلب می نمایم. این اقرارنامه جهت ثبت رسمی در دفتر اسناد رسمی و درج در سند ازدواج، صادر و امضا گردید.

امضاء و اثر انگشت زن

سوالات متداول (FAQ)

آیا برای بخشیدن مهریه حتماً باید مرد حضور داشته باشد؟

خیر، برای ابراء مهریه (یعنی ساقط کردن دین از ذمه مرد به صورت قطعی و غیرقابل رجوع)، حضور مرد در دفتر اسناد رسمی الزامی نیست و زن می تواند به تنهایی اقدام کند. اما برای هبه یا صلح مهریه، از آنجا که این موارد عقد محسوب می شوند و نیازمند ایجاب و قبول هستند، معمولاً حضور و امضای هر دو طرف لازم است.

آیا بخشیدن مهریه بدون اجازه پدر معتبر است؟

بله، اگر زن رشیده (عاقل، بالغ و بالای ۱۸ سال تمام شمسی) باشد و قدرت تشخیص منافع مالی خود را داشته باشد، نیازی به اجازه پدر برای بخشیدن مهریه ندارد. مهریه حق مالی زن است و او مالک مطلق آن است. رویه برخی دفاتر اسناد رسمی در درخواست اذن پدر، جنبه احتیاطی دارد و قانونی نیست.

اگر سند ازدواج گم شده باشد، چگونه می توان مهریه را بخشید؟

در صورت گم شدن سند ازدواج، ابتدا باید به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کرده و درخواست رونوشت (کپی برابر اصل) سند ازدواج را بدهید. با در دست داشتن این رونوشت و مدارک شناسایی، می توانید به دفتر اسناد رسمی برای بخشش مهریه مراجعه کنید.

آیا می توان بخشی از مهریه را بخشید؟

بله، زن می تواند تمام یا هر قسمتی از مهریه خود را که مایل است، ببخشد. این امر باید به صراحت در اقرارنامه بخشش مهریه ذکر شود که چه میزان از مهریه بخشیده شده است.

آیا بخشش مهریه در عقد موقت هم ممکن است؟

بله، مهریه در عقد موقت نیز یک حق مالی برای زن است و زن می تواند تمامی یا بخشی از آن را به شوهر خود ببخشد. قوانین و شرایط بخشش مهریه در عقد موقت، مشابه عقد دائم است.

بعد از بخشش مهریه، آیا مرد می تواند مجدداً آن را طلب کند؟

خیر، مهریه یک حق مالی برای زن است و مرد نمی تواند آن را طلب کند. بخشش مهریه به معنای ساقط شدن حق زن از مطالبه مهریه از مرد است.

در صورت پشیمانی، آیا راهی برای بازگشت مهریه وجود دارد؟

امکان رجوع از بخشش مهریه به نوع بخشش بستگی دارد:

• ابراء مهریه: غیرقابل رجوع است و زن به هیچ وجه نمی تواند آن را بازپس بگیرد.
• هبه غیرمعوض مهریه: زن می تواند از هبه خود رجوع کند و مهریه را بازپس بگیرد، مگر در مواردی خاص نظیر تلف شدن مال موهوبه یا خروج از ملکیت متهب.
• صلح مهریه: عقدی لازم است و غیرقابل رجوع است، مگر با اقاله یا فسخ بر اساس خیارات قانونی.
• بذل مهریه در طلاق خلع یا مبارات: زن می تواند در ایام عده طلاق از بذل مهریه رجوع کند.

نتیجه گیری

بخشش مهریه، تصمیمی بزرگ و دارای پیامدهای حقوقی و مالی جدی است که نیازمند آگاهی کامل و تفکر عمیق است. این اقدام، چه از روی محبت و چه در راستای حل اختلافات خانوادگی، باید با دقت و رعایت تمامی جوانب قانونی صورت پذیرد. انواع مختلف بخشش مهریه، از جمله ابراء، هبه، صلح و بذل، هر یک دارای ویژگی های خاص و مهمی هستند که تفاوت اصلی آن ها در قابلیت رجوع یا عدم رجوع زن از مهریه بخشیده شده است.

برای اطمینان از اعتبار قانونی بخشش مهریه و جلوگیری از هرگونه ابهام یا چالش در آینده، همواره تأکید می شود که این اقدام به صورت رسمی و از طریق مراجعه به دفاتر اسناد رسمی انجام شود. روش های غیررسمی مانند دست نوشته عادی یا بخشش شفاهی، فاقد اعتبار کافی در مراجع قضایی هستند و می توانند مشکلات عدیده ای را برای هر دو طرف ایجاد کنند. علاوه بر این، مشاوره با وکیل متخصص خانواده قبل از هرگونه تصمیم گیری، از اهمیت حیاتی برخوردار است تا با دیدی باز و آگاهانه، بهترین انتخاب متناسب با شرایط شخصی خود را داشته باشید و از بروز هرگونه اختلاف و پشیمانی در آینده جلوگیری شود. آگاهی، دقت و ثبت رسمی، سه رکن اصلی در بخشش مطمئن و قانونی مهریه هستند.