آیا هواپیما دنده عقب دارد؟

آیا تا به حال به این فکر کرده اید که هواپیماها چگونه در فرودگاه مانور می دهند؟ آیا آن ها هم مانند خودروها دنده عقب دارند؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است. در واقع هواپیماها به معنای سنتی دنده عقب ندارند اما این بدان معنا نیست که نمی توانند به عقب حرکت کنند. در این مقاله به بررسی دقیق این موضوع می پردازیم که آیا هواپیماها دنده عقب دارند یا خیر چگونه می توانند به عقب حرکت کنند و چرا از روش های جایگزین به جای دنده عقب استفاده می شود. همچنین سیستم رانش معکوس سیستم پوش بک و سایر جنبه های مرتبط با حرکت هواپیما روی زمین را بررسی خواهیم کرد تا درک کاملی از این موضوع به دست آورید.

آیا هواپیما دنده عقب دارد؟

پاسخ کوتاه به این سوال این است: نه دقیقا! هواپیماها به شکلی که در خودروها شاهد آن هستیم دنده عقب ندارند. سیستم انتقال قدرت در هواپیما به گونه ای طراحی نشده است که چرخ ها را به طور مستقیم در جهت مخالف بچرخاند. با این حال این بدان معنا نیست که هواپیماها هرگز نمی توانند به عقب حرکت کنند. در واقع روش هایی وجود دارد که هواپیماها می توانند در شرایط خاص برای مانور دادن روی زمین از آن ها استفاده کنند.

آیا هواپیما می تواند دنده عقب برود؟

اگرچه هواپیما دنده عقب به معنای متداول آن ندارد اما قابلیت حرکت به سمت عقب را دارد. این کار معمولاً با استفاده از سیستم رانش معکوس (Reverse Thrust) انجام می شود. در این سیستم جهت جریان هوای خروجی از موتورها به سمت جلو منحرف می شود و نیرویی در خلاف جهت حرکت هواپیما ایجاد می کند. این نیرو می تواند برای کاهش سرعت هواپیما پس از فرود یا برای حرکت آرام به سمت عقب در هنگام مانور در فرودگاه مورد استفاده قرار گیرد. البته استفاده از رانش معکوس برای حرکت به عقب محدودیت هایی دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

چرا هواپیما از دنده عقب استفاده نمی کند؟

دلایل متعددی وجود دارد که چرا هواپیماها به جای استفاده از دنده عقب از روش های دیگری برای حرکت به سمت عقب استفاده می کنند. یکی از مهم ترین دلایل مسائل ایمنی است. استفاده از رانش معکوس در نزدیکی ساختمان ها سایر هواپیماها یا پرسنل زمینی می تواند خطرناک باشد زیرا جریان هوای خروجی از موتورها بسیار قوی است و می تواند اشیاء را به اطراف پرتاب کند. علاوه بر این مکش ذرات خارجی (FOD) به داخل موتورها نیز یک نگرانی جدی است. ذراتی مانند سنگ ریزه شن و ماسه می توانند به پره های موتور آسیب برسانند و باعث خرابی آن شوند. همچنین استفاده مکرر از رانش معکوس می تواند مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و هزینه های عملیاتی را بالا ببرد.

تفاوت در طراحی هواپیما با خودرو | چرا هواپیما به دنده عقب نیازی ندارد؟

تفاوت های اساسی در طراحی هواپیما و خودرو نیاز به دنده عقب را در هواپیما کمرنگ می کند. خودروها برای حرکت در فضاهای محدود و انجام مانورهای پیچیده به دنده عقب نیاز دارند. در مقابل هواپیماها بیشتر وقت خود را در آسمان سپری می کنند و برای حرکت روی زمین فضای بسیار بیشتری در اختیار دارند. فرودگاه ها به گونه ای طراحی شده اند که هواپیماها بتوانند به راحتی در آن ها حرکت کنند و نیازی به مانورهای پیچیده نداشته باشند. علاوه بر این استفاده از سیستم های کمکی مانند پوش بک و رانش معکوس نیاز به دنده عقب را به طور کامل برطرف می کند.

دنده عقب هواپیما یا سیستم رانش معکوس

همانطور که اشاره شد سیستم رانش معکوس نزدیک ترین معادل برای دنده عقب در هواپیما است. این سیستم با تغییر جهت جریان هوای خروجی از موتورها نیرویی در خلاف جهت حرکت ایجاد می کند. از این نیرو می توان برای کاهش سرعت هواپیما پس از فرود یا برای حرکت آرام به سمت عقب استفاده کرد. با این حال رانش معکوس تنها در شرایط خاص و با رعایت نکات ایمنی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این سیستم در نزدیکی ساختمان ها سایر هواپیماها یا پرسنل زمینی ممنوع است. همچنین خلبانان باید مراقب باشند که ذرات خارجی وارد موتورها نشوند.

رانش معکوس (Reverse Thrust) در موتور هواپیما چیست و چگونه عمل می کند؟

رانش معکوس یک سیستم مکانیکی است که در موتورهای جت و توربوپراپ هواپیماها به کار رفته و با تغییر جهت جریان هوای خروجی نیروی ترمزی ایجاد می کند. این سیستم معمولاً از دو نوع طراحی اصلی بهره می برد: یکی استفاده از درپوش هایی که جریان هوا را به سمت جلو منحرف می کنند و دیگری استفاده از پره هایی که زاویه آن ها قابل تغییر است. هنگامی که خلبان سیستم رانش معکوس را فعال می کند این درپوش ها یا پره ها فعال شده و جریان هوای خروجی را به سمت جلو هدایت می کنند. این عمل باعث ایجاد نیرویی در خلاف جهت حرکت هواپیما می شود که به کاهش سرعت آن کمک می کند. رانش معکوس به ویژه در باندهای فرود کوتاه و در شرایط آب و هوایی نامساعد بسیار مفید است.

نحوه عملکرد رانش معکوس | Reverse Thrust

نحوه عملکرد رانش معکوس به نوع موتور هواپیما بستگی دارد. در موتورهای توربوفن سیستم رانش معکوس معمولاً شامل درپوش هایی است که در اطراف خروجی فن قرار دارند. هنگامی که این درپوش ها باز می شوند جریان هوای فن به سمت جلو منحرف می شود. در موتورهای توربوپراپ سیستم رانش معکوس معمولاً شامل پره هایی است که زاویه آن ها قابل تغییر است. هنگامی که زاویه این پره ها تغییر می کند جریان هوا به سمت جلو هدایت می شود. در هر دو حالت نتیجه نهایی ایجاد نیرویی در خلاف جهت حرکت هواپیما است که به کاهش سرعت آن کمک می کند. خلبانان معمولاً از رانش معکوس در هنگام فرود برای کاهش طول باند مورد نیاز برای توقف هواپیما استفاده می کنند.

پس هواپیما چگونه به عقب حرکت می کند؟ معرفی سیستم Pushback

با توجه به محدودیت های استفاده از رانش معکوس هواپیماها معمولاً از سیستم پوش بک (Pushback) برای حرکت به سمت عقب در فرودگاه استفاده می کنند. در این سیستم یک وسیله نقلیه مخصوص به نام تراکتور پوش بک (Pushback Tractor) به چرخ جلوی هواپیما متصل شده و آن را به عقب هل می دهد. این روش ایمن تر و کارآمدتر از استفاده از رانش معکوس است زیرا از انتشار جریان هوای قوی و مکش ذرات خارجی جلوگیری می کند. همچنین پوش بک به خلبانان اجازه می دهد تا بر روی آماده سازی برای پرواز تمرکز کنند در حالی که تراکتور پوش بک مسئولیت حرکت هواپیما را بر عهده دارد.

پوش بک چیست؟

پوش بک فرآیندی است که در آن یک هواپیما توسط یک وسیله نقلیه زمینی به نام تراکتور پوش بک از محل پارک خود دور شده و به مسیری هدایت می شود که امکان شروع تاکسی کردن (Taxiing) به سمت باند پرواز را فراهم می کند. این فرآیند معمولاً قبل از روشن کردن موتورها یا در حین آماده سازی آن ها انجام می شود. تراکتور پوش بک به چرخ جلوی هواپیما متصل شده و آن را به آرامی به عقب هل می دهد. راننده تراکتور پوش بک با خلبان در ارتباط است و دستورالعمل های لازم را برای هدایت هواپیما دریافت می کند.

فرایند Pushback

فرایند پوش بک معمولاً با هماهنگی بین خلبان راننده تراکتور پوش بک و کنترل ترافیک هوایی (ATC) آغاز می شود. خلبان با ATC تماس گرفته و درخواست پوش بک می کند. پس از دریافت مجوز راننده تراکتور پوش بک به هواپیما نزدیک شده و آن را به چرخ جلوی هواپیما متصل می کند. سپس راننده با خلبان تماس گرفته و هماهنگی های لازم را برای شروع پوش بک انجام می دهد. در طول فرآیند پوش بک راننده تراکتور پوش بک مسئولیت هدایت هواپیما را بر عهده دارد و خلبان بر روی ایمنی و نظارت بر عملکرد سیستم ها تمرکز می کند. پس از اتمام پوش بک و قرار گرفتن هواپیما در موقعیت مناسب تراکتور پوش بک از هواپیما جدا شده و خلبان می تواند موتورها را روشن کرده و به سمت باند پرواز حرکت کند.

چرا از این روش استفاده می شود؟

استفاده از پوش بک به دلایل متعددی ترجیح داده می شود. اولاً ایمنی را افزایش می دهد. پوش بک از انتشار جریان هوای قوی و مکش ذرات خارجی جلوگیری می کند که می تواند خطر آسیب به هواپیما پرسنل زمینی و سایر تجهیزات را کاهش دهد. ثانیاً کارایی را بهبود می بخشد. پوش بک به خلبانان اجازه می دهد تا بر روی آماده سازی برای پرواز تمرکز کنند در حالی که تراکتور پوش بک مسئولیت حرکت هواپیما را بر عهده دارد. ثالثاً هزینه ها را کاهش می دهد. پوش بک معمولاً ارزان تر از استفاده از رانش معکوس است زیرا مصرف سوخت را کاهش می دهد و از آسیب به موتورها جلوگیری می کند. در نهایت پوش بک به کنترل ترافیک هوایی کمک می کند تا جریان حرکت هواپیماها را در فرودگاه به طور موثرتری مدیریت کند.

Powerback چیست؟ حرکت به عقب با نیروی موتور

Powerback به استفاده از نیروی موتور هواپیما برای حرکت به سمت عقب اشاره دارد. این روش معمولاً شامل استفاده از رانش معکوس با حداقل قدرت است تا هواپیما به آرامی به عقب حرکت کند. Powerback می تواند در شرایط خاصی مفید باشد مانند زمانی که تراکتور پوش بک در دسترس نیست یا زمانی که هواپیما نیاز به مانور دادن در فضای محدود دارد. با این حال Powerback با خطرات و محدودیت های متعددی همراه است و به همین دلیل به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

اما چرا این روش رایج نیست؟

Powerback به دلایل متعددی یک روش رایج برای حرکت به عقب هواپیما نیست. اولاً بسیار خطرناک است. استفاده از رانش معکوس در نزدیکی ساختمان ها سایر هواپیماها یا پرسنل زمینی می تواند خطرناک باشد. ثانیاً می تواند به موتورها آسیب برساند. مکش ذرات خارجی به داخل موتورها می تواند به پره های موتور آسیب برساند و باعث خرابی آن شود. ثالثاً مصرف سوخت را افزایش می دهد. استفاده مکرر از رانش معکوس می تواند مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. در نهایت آلودگی صوتی ایجاد می کند. Powerback می تواند صدای بسیار بلندی ایجاد کند که می تواند برای ساکنان اطراف فرودگاه آزاردهنده باشد. به همین دلایل Powerback معمولاً تنها در شرایط اضطراری و با احتیاط فراوان مورد استفاده قرار می گیرد.

آیا همه هواپیماها سیستم رانش معکوس دارند؟

خیر همه هواپیماها سیستم رانش معکوس ندارند. این سیستم معمولاً در هواپیماهای مسافربری بزرگ و هواپیماهای باری که نیاز به کاهش سرعت سریع پس از فرود دارند یافت می شود. هواپیماهای کوچک تر و هواپیماهای شخصی معمولاً فاقد این سیستم هستند. وجود یا عدم وجود سیستم رانش معکوس به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله اندازه هواپیما نوع موتور نوع عملیات و الزامات ایمنی.

آیا هواپیما بوق دارد؟ دنده عقب چطور؟ (دانستنی ها)

بله هواپیماها بوق دارند اما کاربرد آن با بوق خودروها متفاوت است. بوق هواپیما معمولاً برای برقراری ارتباط با پرسنل زمینی هشدار دادن در شرایط اضطراری یا انجام تست های سیستم های صوتی استفاده می شود. در مورد دنده عقب همانطور که قبلاً توضیح داده شد هواپیماها به معنای سنتی دنده عقب ندارند اما می توانند با استفاده از سیستم رانش معکوس یا سیستم پوش بک به عقب حرکت کنند.

آیا هواپیما بوق دارد؟

بله هواپیماها دارای بوق هستند که معمولاً برای ارتباط با پرسنل زمینی یا در شرایط اضطراری استفاده می شود.

صدای بوق هواپیما چگونه است؟

صدای بوق هواپیما بسته به نوع هواپیما می تواند متفاوت باشد اما معمولاً صدایی بلند و واضح است که به راحتی شنیده می شود.

بوق هواپیما کجاست؟

محل قرارگیری بوق هواپیما بسته به مدل هواپیما متفاوت است اما معمولاً در قسمت جلویی هواپیما و نزدیک کابین خلبان قرار دارد.

آیا هواپیما برف پاک کن دارد؟

بله بسیاری از هواپیماها دارای برف پاک کن هستند که برای پاک کردن شیشه جلوی کابین خلبان در شرایط آب و هوایی نامساعد استفاده می شود.

آیا هواپیما دستشویی دارد؟ کجا میریزد؟

بله هواپیماها دارای دستشویی هستند. فاضلاب دستشویی در مخازن مخصوصی جمع آوری شده و پس از فرود هواپیما به طور بهداشتی تخلیه می شود.