با غارنشینان امروزی آشنا شوید

تصور اکثر ما از «غارنشینان» به انسان های اولیه و پیش از تاریخ برمی گردد که برای بقا در غارها پناه می گرفتند. اما آیا می دانستید که در قرن ۲۱، هنوز هم جوامعی در گوشه و کنار جهان وجود دارند که غارها را خانه خود می نامند؟ این پدیده، فراتر از یک میراث تاریخی، اشکال گوناگونی به خود گرفته و دلایل متعددی دارد.

غارنشینی امروزی پدیده ای چندوجهی است که از بقای سنت های باستانی تا انتخاب های مدرن زندگی پایدار یا حتی راه حل های هوشمندانه معماری برای مقابله با شرایط اقلیمی سخت، متغیر است. این سبک زندگی منحصر به فرد، مرزهای تصور ما از سکونتگاه های انسانی را در هم می شکند و نشان می دهد که سازگاری انسان با محیط اطرافش می تواند بسیار متنوع و خلاقانه باشد. در ادامه، به ابعاد مختلف این پدیده شگفت انگیز خواهیم پرداخت.

غارنشینی امروزی: تعاریف، دلایل و ابعاد پنهان

غارنشینی در عصر حاضر با آنچه در دوران باستان می شناسیم، تفاوت های اساسی دارد. در حالی که نیاکان ما صرفاً برای پناه و بقا در غارها زندگی می کردند، امروزه دلایل بسیار متنوعی افراد را به این سبک زندگی سوق می دهد. این دلایل می توانند ریشه های عمیق فرهنگی و تاریخی داشته باشند، یا نتیجه محدودیت های اقتصادی، انتخاب آگاهانه برای یک زندگی پایدار، و حتی راهکارهای نوین معماری برای سازگاری با محیط باشند.

تعریف غارنشینی در عصر حاضر

واژه «غارنشینی» در نگاه اول، تصویری از زندگی بدوی و بدون امکانات را تداعی می کند، اما در دنیای امروز، این مفهوم پیچیده تر است. غارنشینی مدرن لزوماً به معنای زندگی کاملاً جداافتاده و بدون هیچ گونه امکانات امروزی نیست. بلکه می تواند شامل سکونتگاه هایی باشد که در دل غارهای طبیعی یا سازه های صخره ای دست کند بنا شده اند و در عین حال، برخی امکانات اولیه زندگی مدرن مانند برق، آب لوله کشی (محدود) و حتی دسترسی به ارتباطات را نیز فراهم کرده اند. تفاوت اصلی بین غارنشینی باستانی و زندگی در خانه های غاری مدرن در همین نکته است: اولی صرفاً برای بقا بود، دومی می تواند یک انتخاب آگاهانه یا میراثی تاریخی باشد که با عناصر مدرن در هم آمیخته است.

دلایل اصلی ادامه غارنشینی در قرن ۲۱

زندگی در غار در قرن ۲۱ دلایل متعددی دارد که هر یک از آن ها داستان خاص خود را روایت می کنند:

حفظ سنت و میراث فرهنگی

در برخی مناطق دورافتاده جهان، غارنشینی نه یک انتخاب، بلکه یک میراث باستانی است. جوامعی وجود دارند که نسل در نسل، در غارها زیسته اند و این شیوه زندگی بخش جدایی ناپذیری از هویت فرهنگی و تاریخی آن ها شده است. برای این افراد، ترک غارها به معنای قطع ارتباط با ریشه ها و سنت های اجدادیشان است. این اجتماعات اغلب در مناطقی با دسترسی محدود به زیرساخت های مدرن قرار دارند و وابستگی آن ها به غارها عمیقاً با باورها، آداب و رسوم و حتی ساختار اجتماعی شان گره خورده است.

محدودیت های اقتصادی و عدم دسترسی به امکانات مدرن

در بسیاری از نقاط، فقر و نبود زیرساخت های لازم برای ساخت خانه های سنتی یا دسترسی به زمین مناسب، افراد را به پناه بردن به غارها سوق می دهد. غارها پناهگاه های طبیعی و ارزان قیمتی هستند که می توانند از ساکنان در برابر عوامل جوی محافظت کنند. در این جوامع، معمولاً دسترسی به آب شرب سالم، برق، و سیستم های بهداشتی بسیار محدود است و زندگی با سختی های زیادی همراه است. این وضعیت بیشتر در مناطقی دیده می شود که دولت ها یا سازمان های توسعه، امکانات لازم را برای بهبود شرایط زندگی این جوامع فراهم نکرده اند.

انتخاب سبک زندگی پایدار و نزدیک به طبیعت (بوم گردی)

بر خلاف موارد قبلی، عده ای به صورت خودخواسته و با انگیزه های زیست محیطی یا فلسفی، به زندگی در غارها روی می آورند. این افراد به دنبال یک زندگی مینیمالیستی، پایدار و سازگار با محیط زیست هستند. آن ها معتقدند که غارها به دلیل دمای ثابت و نیاز کمتر به انرژی برای سرمایش و گرمایش، گزینه هایی ایده آل برای کاهش ردپای اکولوژیکی انسان هستند. این گروه از غارنشینان اغلب مجهز به تکنولوژی های پاک مانند پنل های خورشیدی یا سیستم های جمع آوری آب باران هستند و تلاش می کنند زندگی مدرن را با اصول طبیعت گرایانه در هم آمیزند.

موقعیت جغرافیایی و پناهگاه طبیعی

در مناطق با اقلیم های بسیار سخت، مانند صحراهای سوزان یا مناطق بسیار سرد و کوهستانی، غارها به عنوان پناهگاه های طبیعی عمل می کنند. دیواره های سنگی غارها عایق های حرارتی فوق العاده ای هستند که می توانند دمای داخلی را در تمام طول سال نسبتاً ثابت نگه دارند؛ خنک در تابستان و گرم در زمستان. این ویژگی، زندگی در محیط های نامساعد را ممکن می سازد و به انسان ها کمک می کند تا با کمترین امکانات، در برابر نوسانات شدید دمایی مقاومت کنند.

راهکارهای مدرن معماری و خانه های غاری لوکس

در یک طیف کاملاً متفاوت، برخی معماران و افراد ثروتمند به ساخت خانه های غاری مدرن و لوکس روی آورده اند. این خانه ها اغلب در دل صخره ها یا تپه ها ساخته می شوند و با الهام از ساختار غارها، فضاهایی منحصر به فرد و با طراحی های پیشرفته ایجاد می کنند. این پروژه ها از غارنشینی سنتی متمایز هستند و بیشتر با هدف زیبایی شناسی، پایداری زیست محیطی (مانند استفاده از عایق طبیعی زمین) و تجربه زندگی خاص برای مقاصد مسکونی یا توریستی ساخته می شوند. این رویکرد، نشان دهنده تکامل مفهوم زندگی در غار از یک ضرورت به یک انتخاب لاکچری و دوستدار محیط زیست است.

غارنشینی امروزی، طیفی گسترده از زندگی های وابسته به سنت تا انتخاب های کاملاً مدرن و پایدار را در بر می گیرد؛ از بقای ساده تا تجملات معماری، همگی در دل زمین جای دارند.

تفاوت غارنشینان مدرن با نیاکان

در حالی که نیاکان ما کاملاً به ابزارهای سنگی و طبیعت بکر وابسته بودند، بسیاری از غارنشینان مدرن، هرچند با محدودیت، از برخی ابزارهای دنیای امروز بهره مند هستند. وجود برق (حتی از طریق پنل های خورشیدی)، رادیو، تلویزیون های کوچک یا حتی موبایل های قدیمی در برخی از این جوامع، تفاوت عمده ای با گذشته ایجاد کرده است. تعامل این جوامع با دنیای بیرون نیز متفاوت است؛ برخی کاملاً منزوی هستند، در حالی که برخی دیگر از طریق گردشگری یا تجارت محصولات محلی، با جهان ارتباط برقرار می کنند. این ارتباطات، هرچند محدود، به آن ها امکان می دهد تا از برخی پیشرفت ها آگاه باشند و گاهی زندگی خود را با آن ها تطبیق دهند.

مشهورترین نمونه های غارنشینان امروزی در جهان

برای درک بهتر پدیده غارنشینی مدرن، ضروری است که به نمونه های واقعی و مشهور در سراسر جهان بپردازیم. این مثال ها، گستردگی و تنوع این سبک زندگی را به روشنی نشان می دهند.

روستای ژانگ دانگ (Zhang Dong)، گایژو، چین

یکی از شناخته شده ترین و شاید آخرین قبیله های غارنشین آسیا، روستای ژانگ دانگ در استان گایژو چین است. این روستا در میان زمین های ناهموار و کوهستانی، در ارتفاعات یک غار عظیم قرار گرفته است. در گذشته، این غار میزبان بیش از صد نفر بود، اما با گذر زمان و توجه رسانه ها، جمعیت آن کاهش یافته و اکنون حدود ۷۰ نفر آن را خانه خود می نامند.

• موقعیت و جمعیت: روستای ژانگ دانگ در ارتفاعات منطقه دورافتاده گایژو، در جنوب غربی چین واقع شده است. دسترسی به این غار دشوار است و نیازمند پیاده روی طولانی در مسیرهای کوهستانی است. جمعیت فعلی آن حدود ۷۰ نفر از اقلیت میائو است.
• سبک زندگی روزمره: زندگی در ژانگ دانگ بسیار سنتی است. روستاییان عمدتاً به کشاورزی (کاشت ذرت بر روی کوهستان) و دامداری (پرورش مرغ و گاو) مشغولند. زنان به بافتن پارچه می پردازند و مردان نیز کارهای سخت روزمره را انجام می دهند. صدای گاه و بیگاه دام ها در فضای غار طنین انداز می شود.
• تامین آب: یکی از شگفت انگیزترین جنبه های زندگی در ژانگ دانگ، تامین آب است. آب شرب روستا از یک استالاکتیت سه متری در سقف غار چکه می کند. این قطرات فیلتر شده و در گودالی طبیعی شبیه دهان قورباغه جمع می شوند. روستاییان برای ماه های خشک سال، آب را در مخازن دست ساز خود ذخیره و جیره بندی می کنند. در سال ۲۰۰۷، آن ها یک مخزن محکم تر برای افزایش بهره وری و ذخیره آب ساختند.
• مسکن و معماری غار: خانه های روستاییان از بامبو بافته شده اند و در نزدیکی ورودی غار ساخته شده اند تا از روشنایی و هوای تازه بهره مند شوند. برای مدت های طولانی، این خانه ها سقفی جز سقف غار نداشتند، اما امروزه برخی از آن ها سقف های چوبین اضافه کرده اند. بر روی درهای بامبویی خانه ها، پلاک هایی با شماره دیده می شود. تخت ها، نیمکت ها و میزهای غذاخوری نیز دکوراسیون ساده و کاربردی درون غار را تشکیل می دهند.
• مدرنیزاسیون تدریجی: با وجود انزوای نسبی، نشانه هایی از مدرنیته نیز به این روستا راه یافته است. تا یک دهه پیش، مردم برای گرمایش و پخت و پز از اجاق های چوبی استفاده می کردند، اما با کشیده شدن برق به درون غار، لامپ، تلویزیون و حتی ماشین لباسشویی نیز به برخی از خانه ها راه پیدا کرده است. این تغییرات، هرچند اندک، نشان دهنده تمایل به بهبود کیفیت زندگی است.
• مقاومت در برابر جابجایی: در سال ۲۰۱۰، مقامات دولتی چین اقدام به ساخت خانه های بتنی در فاصله ۵۰۰ متری از غار، در زیر کوهستان، برای اقامت مردم روستا کردند. اما روستاییان با این جابجایی موافقت نکردند. آن ها معتقد بودند که این خانه ها ناامن و غیر استاندارد هستند و ارتباط عمیقی با غار و سبک زندگی شان داشتند که حاضر به ترک آن نبودند.
• تاثیر گردشگری و رسانه: پس از اینکه روستای ژانگ دانگ مورد توجه رسانه ها و گردشگران قرار گرفت، بخشی از ساکنان آن به مکان های دیگر مهاجرت کردند. در واقع، آگاهی از شرایط سخت زندگی و مشاهده امکانات دنیای بیرون، برخی را بر آن داشت تا زندگی راحت تری را در پیش گیرند. همین موضوع باعث کاهش جمعیت غارنشینان از حدود ۱۰۰ نفر در سال ۲۰۰۷ به ۷۰ نفر در حال حاضر شده است.

کاپادوکیه (Cappadocia)، ترکیه

کاپادوکیه در منطقه آناتولی مرکزی ترکیه، یک شهر صخره ای بی نظیر است که از هزاران سال پیش تاکنون مورد سکونت قرار گرفته است. این منطقه با دودکش های پریان و خانه های غاری دست کند خود مشهور است. کاپادوکیه نمونه ای بارز از استفاده تاریخی و معاصر از غارها برای سکونت است که امروزه ابعاد گردشگری نیز پیدا کرده است.

• معرفی: کاپادوکیه نه تنها یک میراث باستانی، بلکه شهری زنده از غارها است که تا به امروز مورد استفاده قرار می گیرد. بافت صخره ای منطقه به گونه ای است که امکان حفر خانه ها، کلیساها و حتی شهرهای زیرزمینی را فراهم کرده است.
• سبک زندگی: امروزه، بسیاری از ساکنان کاپادوکیه همچنان در خانه های غاری سنتی خود زندگی می کنند که با امکانات مدرن مانند برق، آب و گرمایش مجهز شده اند. این ترکیب از زندگی سنتی و امکانات مدرن، جلوه ای خاص به این منطقه بخشیده است.
• جنبه های توریستی و فرهنگی: بخش بزرگی از غارها و سازه های صخره ای کاپادوکیه به هتل های بوتیک غاری، رستوران ها و موزه ها تبدیل شده اند. این منطقه به یک جاذبه گردشگری جهانی تبدیل شده است که بازدیدکنندگان را برای تجربه زندگی در غارها، پرواز با بالن های هوای گرم و کاوش در شهرهای زیرزمینی به خود جذب می کند. این رویکرد، پتانسیل اقتصادی نهفته در میراث غارنشینی را به نمایش می گذارد.

کوبر پیج (Coober Pedy)، استرالیا

کوبر پیج، واقع در صحرای استرالیای جنوبی، به عنوان پایتخت اوپال جهان شناخته می شود. اما ویژگی منحصر به فرد آن، نه فقط معادن اوپال، بلکه شهر زیرزمینی آن است. بسیاری از ساکنان این شهر برای فرار از گرمای سوزان صحرا، خانه های خود را در دل زمین حفر کرده اند.

• دلیل زندگی در غار: دمای تابستان در کوبر پیج می تواند به ۵۰ درجه سانتی گراد نیز برسد. زندگی در زیر زمین (که به آن Dugouts می گویند) راه حلی هوشمندانه برای حفظ دمای ثابت و خنک در طول سال است. این روش، نیاز به سیستم های تهویه مطبوع گران قیمت را از بین می برد.
• سبک زندگی: خانه های زیرزمینی کوبر پیج، با تمام امکانات یک خانه مدرن مجهز شده اند؛ اتاق خواب، آشپزخانه، حمام و حتی اتاق نشیمن. علاوه بر خانه ها، کلیساها، موزه ها، گالری های هنری و حتی فروشگاه ها نیز در دل غارها و زیر زمین ساخته شده اند. این شهر نمونه ای بی نظیر از سازگاری نوین انسان با محیطی خصمانه است که در آن، زندگی زیرزمینی به یک استاندارد تبدیل شده است.

میمند کرمان، ایران

میمند، روستایی صخره ای و دست کند در استان کرمان ایران است که قدمتی چند هزار ساله دارد و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این روستا نمونه ای زنده از غارنشینی در ایران است.

• معرفی: روستای میمند از مجموعه ای از خانه های غاری تشکیل شده که در دل صخره های نرم کنده شده اند. معماری این خانه ها کاملاً دست کند و بدون استفاده از مصالح اضافی است و قدمت برخی از آن ها به دوران ساسانی بازمی گردد.
• سبک زندگی: ساکنان میمند به صورت نیمه سنتی زندگی می کنند. آن ها عمدتاً به کشاورزی، دامداری و تولید صنایع دستی مشغولند. خانه های صخره ای آن ها در تمام فصول سال دارای دمای ثابت و مطبوعی هستند و از آن ها در برابر تغییرات شدید دمایی منطقه محافظت می کنند.
• جنبه های توریستی: میمند به دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی خود، به یک مقصد گردشگری مهم تبدیل شده است. بازدیدکنندگان می توانند از خانه های غاری بازدید کنند، با مردم محلی آشنا شوند و تجربه زندگی در یک روستای باستانی را کسب کنند. این روستا نمایانگر تداوم زندگی غارنشینی به عنوان یک میراث فرهنگی زنده است.

دیگر نمونه های کوچک تر یا مناطق خاص

علاوه بر این نمونه های شاخص، جوامع غارنشین دیگری نیز در نقاط مختلف جهان پراکنده هستند:

• اسپانیا: در برخی مناطق اسپانیا، به ویژه در گرانادا و آندالوسیا، هنوز هم خانه های غاری وجود دارند که توسط مردم محلی مورد استفاده قرار می گیرند. بسیاری از آن ها به دلیل دمای ثابت و هزینه پایین تر، همچنان محبوب هستند.
• ایالت یوتای آمریکا: در ایالت یوتای آمریکا، برخی افراد و جوامع به صورت داوطلبانه و با انگیزه های متفاوت (از جمله بوم گردی و خودمختاری)، خانه های صخره ای یا غاری برای خود ساخته اند که مجهز به امکانات مدرن هستند.
• ایتالیا: شهر ماترا در جنوب ایتالیا، یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های غاری در جهان است که تاریخ آن به دوران پارینه سنگی بازمی گردد. اگرچه امروزه بسیاری از غارها به هتل ها و رستوران ها تبدیل شده اند، اما برخی از خانواده ها هنوز هم در آن ها زندگی می کنند.

چالش ها و فرصت های زندگی غارنشینی

زندگی غارنشینی، همانند هر شیوه زندگی دیگری، با مجموعه ای از چالش ها و فرصت های منحصر به فرد خود همراه است. این ابعاد درک ما را از پیچیدگی ها و پتانسیل های این شیوه زندگی تکمیل می کنند.

چالش ها

غارنشینی، به خصوص در اشکال سنتی و دورافتاده آن، با دشواری های زیادی همراه است:

• دسترسی به امکانات اولیه: بسیاری از جوامع غارنشین از دسترسی به آب شرب سالم و بهداشتی، سیستم های فاضلاب مناسب، برق پایدار و گاز طبیعی محروم هستند. این محدودیت ها بر کیفیت زندگی، سلامت و بهداشت آن ها تأثیر مستقیم می گذارد.
• بهداشت و درمان: دسترسی به خدمات پزشکی و درمانی در این مناطق بسیار محدود است. نبود مراکز بهداشتی، پزشک و دارو، خطر بیماری ها را افزایش می دهد و در موارد اورژانسی می تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.
• آموزش: نبود مدارس در نزدیکی سکونتگاه ها یا فواصل طولانی تا مراکز آموزشی، مانعی بزرگ بر سر راه تحصیل کودکان غارنشین است. این امر به تداوم چرخه فقر و عدم توسعه می انجامد.
• ارتباط با دنیای بیرون: دشواری در دسترسی به جاده ها و وسایل حمل و نقل، و همچنین فقدان یا ضعف زیرساخت های ارتباطی مانند اینترنت و تلفن، این جوامع را از دنیای مدرن منزوی می کند. این انزوا می تواند مانع توسعه اقتصادی و اجتماعی شود.
• فشارهای مدرنیته و حفظ هویت فرهنگی: مواجهه با دنیای مدرن و جذابیت های آن (مانند امکانات رفاهی و فرصت های شغلی) می تواند منجر به مهاجرت جوانان و تضعیف هویت فرهنگی و سنت های باستانی این جوامع شود. حفظ تعادل بین پیشرفت و میراث، یک چالش اساسی است.
• خطرات طبیعی: غارها، هرچند پناهگاه هایی طبیعی هستند، اما از خطراتی مانند ریزش سنگ، فرسایش دیواره ها و ورود سیلاب در فصول بارانی در امان نیستند. این خطرات می توانند امنیت جانی ساکنان را به خطر اندازند.

فرصت ها

با وجود چالش ها، غارنشینی پتانسیل ها و فرصت های منحصر به فردی را نیز ارائه می دهد:

• حفظ میراث و سنت های باستانی: این سبک زندگی، فرصتی بی نظیر برای حفظ یک شیوه زندگی منحصر به فرد و سنت های اجدادی است که در دنیای مدرن رو به فراموشی است. این جوامع، گنجینه هایی زنده از تاریخ بشر هستند.
• زندگی پایدار و بوم گردی: غارها عایق های طبیعی فوق العاده ای هستند. دمای ثابت در غارها، نیاز به مصرف انرژی برای سرمایش و گرمایش را به شدت کاهش می دهد و آن را به یک سبک زندگی پایدار و دوستدار محیط زیست تبدیل می کند. این ویژگی، با اصول بوم گردی و زندگی سبز همخوانی دارد.
• جذب گردشگری: جذابیت غارنشینی برای گردشگران، فرصت های اقتصادی مهمی برای جوامع محلی فراهم می کند. توسعه گردشگری پایدار و مسئولانه می تواند منبع درآمدی برای این جوامع باشد و به حفظ فرهنگ و سنت های آن ها کمک کند.
• امنیت و آرامش: دوری از شلوغی، آلودگی و استرس زندگی شهری، یکی از مزایای زندگی در غارها است. این محیط ها معمولاً آرامش و امنیت بیشتری را فراهم می کنند و می توانند پناهگاهی برای کسانی باشند که به دنبال فرار از هیاهوی دنیای مدرن هستند.
• خودکفایی و ارتباط عمیق با طبیعت: بسیاری از غارنشینان، به ویژه در مناطق سنتی، به دلیل محدودیت ها، مجبور به خودکفایی در تامین نیازهای خود هستند. این امر منجر به برقراری ارتباطی عمیق تر و احترام آمیزتر با طبیعت و منابع آن می شود.

جنبه	چالش ها	فرصت ها
زیرساخت ها	محدودیت دسترسی به آب، برق، فاضلاب	زندگی پایدار، مصرف انرژی کمتر
اجتماعی/فرهنگی	محدودیت آموزش، بهداشت، مهاجرت	حفظ میراث، هویت فرهنگی غنی
اقتصادی	فقر، فرصت های شغلی محدود	پتانسیل بالای جذب گردشگری
محیطی	خطرات طبیعی (ریزش، سیل)	عایق طبیعی، دمای ثابت، آرامش

مدیریت این چالش ها و بهره برداری از فرصت ها، نیازمند رویکردهای حمایتی و توسعه ای است که با حفظ هویت و کرامت این جوامع، به بهبود کیفیت زندگی آن ها کمک کند.

نتیجه گیری

غارنشینی امروزی پدیده ای بسیار پیچیده و فراتر از تصورات اولیه ما از زندگی انسان های اولیه است. این شیوه زندگی در قرن ۲۱، نه تنها به عنوان یک میراث باستانی باقی مانده، بلکه در اشکال متنوع و با دلایل گوناگون از جمله حفظ سنت، مقابله با محدودیت های اقتصادی، انتخاب سبک زندگی پایدار، و حتی راهکارهای معماری مدرن، در نقاط مختلف جهان تداوم یافته است.

از روستای ژانگ دانگ در چین که نمادی از بقای سنتی غارنشینی است، تا کاپادوکیه ترکیه که میراث غارنشینی را با صنعت گردشگری پیوند داده، و کوبر پیج استرالیا که زندگی زیرزمینی را به یک استاندارد مدرن تبدیل کرده، و میمند ایران که روستایی زنده از دل تاریخ است، همه و همه نشان می دهند که انعطاف پذیری و سازگاری انسان با محیط اطرافش بی حد و مرز است. این جوامع، هر یک به شیوه خود، داستان هایی از مقاومت، نوآوری و ارتباط عمیق با طبیعت را روایت می کنند.

آینده غارنشینی، به عوامل متعددی از جمله فشارهای مدرنیته، سیاست های دولتی، تغییرات اقلیمی و رویکردهای توسعه ای بستگی دارد. آیا این سبک زندگی به مرور محو می شود، یا متحول شده و به اشکال جدیدی از سکونت پایدار تبدیل می گردد؟ آنچه مسلم است، اهمیت فهم و احترام به تنوع سبک زندگی انسانی و انتخاب های متفاوت است. شناخت غارنشینان امروزی، ما را به تامل وامی دارد که مفهوم «پیشرفت» و «زندگی مدرن» لزوماً در یک مسیر واحد نیست و ارتباط انسان با طبیعت می تواند اشکال متنوع و پایداری به خود گیرد.