حراج ناپیوسته در بورس چیست

حراج ناپیوسته در بورس، سازوکاری حیاتی برای کشف قیمت منصفانه سهام است که در آن سفارش های خرید و فروش در بازه ای مشخص جمع آوری شده و سپس با یک قیمت واحد به انجام می رسند. این روش برای ایجاد تعادل در بازار و کاهش نوسانات، به ویژه در شرایط خاصی مانند آغاز معاملات یا بازگشایی نمادهای متوقف شده، به کار گرفته می شود و شفافیت معاملات را افزایش می دهد. در ادامه این مقاله، با جزئیات کامل این فرآیند مهم در بازار سرمایه آشنا خواهید شد.

بازار سرمایه، به عنوان یکی از پیچیده ترین و پویاترین بازارهای مالی، از مکانیزم های مختلفی برای انجام معاملات و کشف قیمت دارایی ها بهره می برد. در این میان، حراج معاملاتی نقش محوری در تعیین ارزش واقعی اوراق بهادار ایفا می کند. این فرآیند به سرمایه گذاران کمک می کند تا با شفافیت و عدالت، به خرید و فروش سهام و سایر ابزارهای مالی بپردازند. در بورس ایران، حراج ها به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه های معاملاتی پیشرفته انجام می شوند تا سرعت و دقت در تبادل اطلاعات و اجرای سفارشات تضمین شود.

معرفی انواع حراج در بورس ایران

در بازار سرمایه ایران، برای تنظیم و مدیریت جریان معاملات و کشف قیمت، دو نوع اصلی حراج معاملاتی وجود دارد که هر یک ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. این دو نوع حراج، حراج پیوسته و حراج ناپیوسته هستند که مکمل یکدیگر عمل می کنند تا بازار هم در شرایط عادی و هم در موقعیت های خاص، کارایی لازم را داشته باشد. شناخت این دو مکانیزم برای هر فعال بازار سرمایه ضروری است تا بتواند تصمیمات آگاهانه تری در خصوص سرمایه گذاری های خود اتخاذ کند.

حراج ها با هدف ایجاد یک محیط معاملاتی منصفانه و شفاف طراحی شده اند، جایی که تعادل میان عرضه و تقاضا به بهترین شکل ممکن برقرار شود. انتخاب نوع حراج بستگی به شرایط خاص بازار، نقدشوندگی نماد معاملاتی و اهداف ناظر بازار دارد. این تمایز در روش های حراج به بورس اجازه می دهد تا در برابر نوسانات شدید محافظت شده و در عین حال، امکان انجام معاملات سریع و کارآمد را فراهم آورد. در ادامه به تفصیل هر یک از این حراج ها را بررسی خواهیم کرد.

حراج پیوسته در بورس چیست

حراج پیوسته، رایج ترین و متداول ترین روش انجام معاملات در بورس است که در طول ساعات کاری بازار به صورت مستمر و بدون توقف انجام می شود. در این سیستم، هر سفارش خرید یا فروش به محض ورود به سامانه معاملاتی، بلافاصله با سفارش های موجود در دفتر سفارشات (Order Book) مقایسه می شود. اگر تطابق قیمتی بین سفارشات وجود داشته باشد، معامله به صورت خودکار و فوری انجام می گیرد. این روش به دلیل سرعت و نقدشوندگی بالا، برای اکثر سهام و اوراق بهادار در بازار استفاده می شود.

یکی از ویژگی های اصلی حراج پیوسته، تغییر لحظه ای قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضای آنی است. در این نوع حراج، قیمت ها به طور مداوم نوسان می کنند و بسته به حجم و نوع سفارشات ورودی، می توانند در کسری از ثانیه تغییر کنند. این پویایی به سرمایه گذاران امکان می دهد تا در هر لحظه از زمان بازار، بر اساس تغییرات قیمت و تحلیل های خود، اقدام به خرید یا فروش کنند. حراج پیوسته تضمین کننده نقدشوندگی بالای سهام است، زیرا همواره امکان ورود و خروج از معاملات وجود دارد.

این مکانیزم به کشف سریع قیمت ها کمک می کند، چرا که اطلاعات جدید به سرعت در قیمت سهام منعکس می شود. انعطاف پذیری بالا و امکان تصمیم گیری لحظه ای برای سرمایه گذاران، از دیگر مزایای حراج پیوسته محسوب می شود. این روش به خصوص در بازارهای توسعه یافته و برای شرکت هایی با حجم معاملات بالا و نقدشوندگی فراوان، بسیار کارآمد است و به حفظ کارایی و پویایی بازار کمک شایانی می کند. سهام شرکت های بزرگ و شناخته شده معمولاً در حراج پیوسته معامله می شوند.

حراج ناپیوسته در بورس چیست

حراج ناپیوسته، برخلاف حراج پیوسته، روشی از معاملات است که در بازه های زمانی مشخص و در یک نقطه خاص زمانی انجام می شود. در این نوع حراج، سفارش های خرید و فروش در یک دوره زمانی معین جمع آوری می شوند و در این مدت هیچ معامله ای صورت نمی گیرد. پس از اتمام دوره جمع آوری سفارشات، تمامی سفارش ها به صورت همزمان بررسی شده و یک قیمت واحد که بهترین تطابق بین عرضه و تقاضا را دارد، تعیین می شود.

تمامی معاملات در این قیمت واحد انجام می گیرند. این مکانیزم به خصوص در شرایطی که نیاز به کشف یک قیمت مرجع و پایدار وجود دارد، کاربرد فراوانی پیدا می کند. هدف اصلی حراج ناپیوسته، کاهش نوسانات شدید قیمتی و ایجاد یک قیمت عادلانه و شفاف برای شروع یا ادامه معاملات است. این روش به جلوگیری از نوسانات ناگهانی و غیرمنطقی قیمت ها کمک می کند و به بازار فرصت می دهد تا با اطلاعات جدید هماهنگ شود.

حراج ناپیوسته در مواقع خاصی مانند پیش گشایش بازار، بازگشایی نمادهای متوقف شده پس از انتشار اطلاعات مهم یا برگزاری مجامع، و عرضه های اولیه سهام (IPO) به کار گرفته می شود. این فرآیند به تضمین شفافیت و عدالت در فرآیند قیمت گذاری کمک می کند و به سرمایه گذاران امکان می دهد تا با دیدی جامع تر و با اطمینان بیشتری وارد معامله شوند. در واقع، این نوع حراج ابزاری است که به بورس اجازه می دهد در شرایط ویژه، قیمت ها را به شکلی دقیق تر و منصفانه تر کشف کند و به تعادل بازار کمک نماید.

ویژگی های حراج ناپیوسته

یکی از اصلی ترین ویژگی های حراج ناپیوسته، جمع آوری سفارش ها در یک دوره زمانی مشخص است. در این بازه، معامله گران می توانند سفارشات خرید و فروش خود را ثبت، ویرایش یا حذف کنند، اما هیچ معامله ای انجام نمی شود. این دوره به بازار فرصت می دهد تا حجم کافی از سفارشات را جمع آوری کرده و یک تصویر کامل از عرضه و تقاضای موجود را شکل دهد. این مکانیزم تضمین می کند که قیمت نهایی بر اساس حجم قابل توجهی از سفارشات تعیین شود.

ویژگی دوم، کشف قیمت در یک زمان خاص است. پس از پایان دوره جمع آوری، سامانه معاملاتی با تحلیل تمامی سفارشات، یک قیمت واحد را که در آن بیشترین حجم معاملات قابل انجام است، تعیین می کند. این قیمت به عنوان قیمت تعادلی یا قیمت نظری گشایش شناخته می شود. تمامی معاملات ثبت شده، صرف نظر از قیمت پیشنهادی اولیه، در این قیمت واحد انجام می گیرند. این رویکرد، برخلاف حراج پیوسته که قیمت ها لحظه ای تغییر می کنند، به پایداری و ثبات قیمت کمک می کند.

سومین ویژگی، زمان بندی محدود این نوع حراج است. حراج ناپیوسته تنها در زمان های خاصی از روز یا در شرایط ویژه بازار برگزار می شود. این زمان بندی دقیق، به ناظر بازار امکان می دهد تا کنترل بیشتری بر فرآیند قیمت گذاری داشته باشد و از نوسانات غیرعادی جلوگیری کند. این ویژگی ها در مجموع به حراج ناپیوسته کمک می کنند تا در شرایط خاص، ابزاری قدرتمند برای کشف قیمت عادلانه و حفظ سلامت بازار باشد.

کاربردهای حراج ناپیوسته

حراج ناپیوسته در بورس کاربردهای بسیار مهمی دارد که عموماً به موقعیت های خاص بازار مربوط می شوند. یکی از اصلی ترین کاربردهای آن، بازگشایی نمادهای معاملاتی پس از توقف طولانی مدت است. هنگامی که نمادی به دلیل انتشار اطلاعات با اهمیت، برگزاری مجمع عمومی یا سایر رویدادها متوقف می شود، بازار نیاز به یک مکانیزم برای کشف قیمت جدید دارد. حراج ناپیوسته در این شرایط به کمک می آید تا با جمع آوری سفارشات، قیمت جدیدی بر اساس تعادل واقعی عرضه و تقاضا کشف شود و از نوسانات شدید در لحظه بازگشایی جلوگیری گردد.

کاربرد دیگر حراج ناپیوسته در عرضه های اولیه سهام (IPO) است. زمانی که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس عرضه می کند، قیمت مشخصی برای آن وجود ندارد. در این حالت، حراج ناپیوسته به کار گرفته می شود تا با جمع آوری تقاضا از سوی خریداران مختلف، یک قیمت اولیه منصفانه و کارآمد برای سهم تعیین شود. این فرآیند به شفافیت عرضه اولیه کمک کرده و اطمینان سرمایه گذاران را افزایش می دهد.

همچنین، در بازارهایی با نقدشوندگی پایین یا برای سهامی که به ندرت معامله می شوند، ممکن است از حراج ناپیوسته استفاده شود. این روش کمک می کند تا سفارش های کافی برای انجام معامله جمع آوری شده و یک قیمت منطقی کشف شود، در حالی که در حراج پیوسته ممکن است به دلیل کمبود سفارش، معاملات به درستی انجام نشوند. به طور کلی، حراج ناپیوسته ابزاری استراتژیک برای مدیریت شرایط غیرعادی و تضمین عدالت در قیمت گذاری بازار سهام است.

نحوه عملکرد حراج ناپیوسته

نحوه عملکرد حراج ناپیوسته در بورس شامل سه مرحله کلیدی است که با دقت و نظارت کامل ناظر بازار انجام می شود تا از کشف قیمت منصفانه و جلوگیری از دستکاری اطمینان حاصل شود. مرحله اول، دوره جمع آوری سفارشات است. در این بازه زمانی که معمولاً از پیش توسط ناظر بازار اعلام می شود، سرمایه گذاران و معامله گران می توانند سفارشات خرید و فروش خود را با قیمت های مورد نظرشان در سامانه معاملاتی ثبت کنند. در طول این دوره، هیچ معامله ای انجام نمی شود و صرفاً سفارشات در دفتر سفارشات جمع آوری و نمایش داده می شوند. امکان ویرایش یا حذف سفارشات نیز در این مرحله وجود دارد.

مرحله دوم، محاسبه قیمت تعادلی یا قیمت نظری گشایش (TOP) است. پس از پایان دوره جمع آآوری سفارشات، سامانه معاملاتی بورس به صورت خودکار و بر اساس الگوریتم های پیچیده، تمامی سفارش های ثبت شده را تحلیل می کند. هدف این تحلیل، یافتن قیمتی است که در آن، بیشترین حجم معاملات قابل انجام باشد و تعادل بین عرضه و تقاضا به بهترین شکل ممکن برقرار شود. این قیمت، به عنوان قیمت نهایی برای تمامی معاملات در این حراج تعیین می شود.

مرحله سوم و پایانی، انجام معاملات است. پس از کشف و اعلام قیمت تعادلی، تمامی سفارشاتی که در قیمت کشف شده یا بهتر از آن ثبت شده اند، به صورت خودکار و همزمان به انجام می رسند. به عبارت دیگر، همه خریداران و فروشندگانی که مایل به معامله در آن قیمت یا قیمتی مطلوب تر بوده اند، سفارشاتشان اجرا می شود. این فرآیند تضمین می کند که تمامی شرکت کنندگان در حراج، در یک قیمت واحد و عادلانه معامله کنند و از ایجاد نوسانات ناگهانی در ابتدای معاملات جلوگیری شود.

حراج ناپیوسته، با تجمیع سفارشات و کشف قیمت واحد، به بازار فرصت می دهد تا در شرایط حساس، با آرامش و دقت بیشتری به تعادل برسد و از نوسانات شدید قیمتی جلوگیری کند.

زمان اجرای حراج ناپیوسته

حراج ناپیوسته در بورس در زمان های مشخص و با اهداف خاصی به اجرا درمی آید تا به تعادل و شفافیت بازار کمک کند. این زمان بندی ها توسط ناظر بازار تعیین و اعلام می شوند و برای سرمایه گذاران از اهمیت بالایی برخوردارند. شناخت این زمان ها به معامله گران کمک می کند تا فرصت های معاملاتی را از دست ندهند و تصمیمات آگاهانه تری بگیرند. در ادامه به مهم ترین زمان های اجرای حراج ناپیوسته اشاره می کنیم.

پیش گشایش بازار

پیش گشایش بازار، اولین و یکی از مهم ترین زمان هایی است که حراج ناپیوسته در بورس اجرا می شود. این دوره معمولاً هر روز معاملاتی، قبل از شروع رسمی معاملات اصلی (به عنوان مثال، از ساعت ۸:۴۵ تا ۹:۰۰ صبح) صورت می گیرد. در طول دوره پیش گشایش، سرمایه گذاران می توانند سفارشات خرید و فروش خود را وارد سامانه معاملاتی کنند، اما هیچ معامله ای انجام نمی شود.

هدف اصلی از این دوره، جمع آوری تمامی سفارشات خرید و فروش برای کشف یک قیمت تعادلی یا قیمت نظری گشایش است. این قیمت، به عنوان نقطه شروع معاملات پیوسته در روز معاملاتی عمل می کند. با استفاده از حراج ناپیوسته در پیش گشایش، بازار می تواند حجم تقاضا و عرضه را ارزیابی کرده و قیمت اولیه سهم را به گونه ای تعیین کند که کمترین نوسان در ابتدای روز معاملاتی ایجاد شود و بازار با ثبات بیشتری آغاز به کار کند.

بازگشایی نماد پس از افشای اطلاعات

یکی از مهم ترین کاربردهای حراج ناپیوسته، بازگشایی نمادهای معاملاتی پس از توقف ناشی از افشای اطلاعات با اهمیت یا سایر رویدادها است. این بازگشایی ها می توانند در چند حالت مختلف انجام شوند:

افشای اطلاعات با اهمیت گروه «الف»: اگر شرکتی اطلاعاتی را منتشر کند که می تواند تأثیر چشمگیری بر قیمت سهام آن داشته باشد (مانند تغییرات عمده در سودآوری یا قراردادهای بزرگ)، نماد آن متوقف می شود. پس از افشای این اطلاعات، بازگشایی نماد از طریق حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان انجام می شود. هدف این است که قیمت جدید سهم کاملاً بر اساس اطلاعات جدید و تعادل عرضه و تقاضا کشف شود و بازار بتواند ارزش واقعی سهم را منعکس کند.

افشای اطلاعات با اهمیت گروه «ب»: در صورتی که اطلاعات منتشرشده از اهمیت کمتری برخوردار باشد، بازگشایی نماد نیز از طریق حراج ناپیوسته انجام می شود، اما با محدودیت دامنه نوسان. این محدودیت به منظور جلوگیری از نوسانات بیش از حد در زمان بازگشایی اعمال می شود و به بازار کمک می کند تا با آرامش بیشتری به تعادل برسد.

بازگشایی پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه: پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه، بازگشایی نماد بسته به تصمیمات مجمع متفاوت است. اگر هدف از مجمع، تصویب صورت های مالی و تقسیم سود نقدی باشد، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می گیرد. اما اگر مجمع صرفاً به بررسی و تصویب صورت های مالی پرداخته و تصمیمی در خصوص تقسیم سود نگرفته باشد، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته و همراه با محدودیت دامنه نوسان انجام خواهد شد.

بازگشایی پس از برگزاری مجمع عمومی فوق العاده: تصمیمات مهمی مانند افزایش یا کاهش سرمایه شرکت در مجمع عمومی فوق العاده اتخاذ می شود. اگر مجمع یا هیئت مدیره در خصوص افزایش یا کاهش سرمایه تصمیم گیری کند، بازگشایی نماد با حراج ناپیوسته و بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می گیرد تا تأثیر این تغییرات در قیمت سهم منعکس شود. در سایر موارد که تصمیمات اتخاذشده تأثیری بر میزان سرمایه شرکت نداشته باشد، نماد از طریق حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.

بازگشایی نماد در شرایط ظن دستکاری بازار: چنانچه سازمان بورس به شائبه دستکاری بازار، چه در انتشار اطلاعات و چه در انجام معاملات، مشکوک شود یا خرید و فروش بر اساس اطلاعات نهانی انجام شده باشد، نماد متوقف می شود. در این شرایط، بازگشایی نماد از طریق حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان صورت می گیرد تا از نوسانات غیرمنطقی جلوگیری شود.

بازگشایی نمادهای مشمول گره معاملاتی: نمادهایی که به دلیل کمبود نقدشوندگی و عدم انجام معاملات کافی دچار گره معاملاتی شده اند، به روش حراج ناپیوسته و با دامنه نوسانی حداکثر دو برابر میزان مجاز روزانه بازگشایی خواهند شد. این اقدام به ایجاد فرصت برای کشف قیمت واقعی و خروج از وضعیت گره معاملاتی کمک می کند.

نوسان 50 درصد و 30 درصد: اگر قیمت پایانی یک سهم در ۱۵ روز معاملاتی متوالی و در دامنه نوسان عادی، بیش از ۵۰ درصد افزایش یا بیش از ۳۰ درصد کاهش داشته باشد، نماد حداکثر به مدت دو روز متوقف شده و پس از آن، با حراج ناپیوسته و محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد. این قانون به منظور کنترل نوسانات شدید و حفاظت از سهامداران وضع شده است.

دلایل استفاده از حراج ناپیوسته

استفاده از حراج ناپیوسته در بورس، تنها یک روش معاملاتی نیست، بلکه ابزاری استراتژیک برای مدیریت شرایط خاص بازار و تضمین عدالت در فرآیند قیمت گذاری است. این مکانیزم به دلایل متعددی به کار گرفته می شود که هر یک به نوعی به بهبود کارایی و شفافیت بازار کمک می کنند. از مهم ترین این دلایل می توان به کشف قیمت منصفانه و واقعی، کاهش نوسانات شدید قیمتی، و مدیریت بازگشایی نمادهای متوقف اشاره کرد. این روش به بازار اجازه می دهد تا با اطلاعات جدید هماهنگ شود و واکنش های هیجانی را کنترل کند.

حراج ناپیوسته همچنین در عرضه های اولیه سهام (IPO) و در مواقعی که اطلاعات جدید و مهمی از سوی شرکت ها منتشر می شود، نقش حیاتی ایفا می کند. این فرآیند به سرمایه گذاران اطمینان می دهد که قیمت گذاری سهام بر اساس داده های بازار و با شفافیت کامل انجام شده است. در ادامه به تفصیل به دو دلیل اصلی استفاده از حراج ناپیوسته می پردازیم که از اهمیت ویژه ای برخوردارند.

کشف قیمت منصفانه و واقعی

یکی از اهداف اصلی و مزایای برجسته حراج ناپیوسته، کشف قیمت منصفانه و واقعی برای اوراق بهادار است. در این روش، تمامی سفارش های خرید و فروش در یک بازه زمانی مشخص جمع آوری می شوند و سپس یک قیمت واحد بر اساس تعادل عرضه و تقاضا تعیین می شود. این فرآیند به بازار اجازه می دهد تا تمامی پیشنهادات را به صورت جامع بررسی کند و قیمتی را کشف کند که منعکس کننده نیاز واقعی بازار و توازن بین خریداران و فروشندگان باشد.

از آنجا که همه شرکت کنندگان فرصت یکسانی برای ثبت سفارشات خود دارند و هیچ معامله ای به صورت لحظه ای انجام نمی شود، امکان دستکاری قیمت یا تأثیرگذاری ناگهانی بر آن به حداقل می رسد. این مکانیزم به شفافیت و عدالت در فرآیند قیمت گذاری کمک شایانی می کند و اطمینان سرمایه گذاران را نسبت به ارزش کشف شده سهم افزایش می دهد. به این ترتیب، قیمت نهایی تعیین شده در حراج ناپیوسته، تصویر دقیق تری از ارزش بازار سهم را ارائه می دهد.

کاهش نوسانات شدید قیمتی

حراج ناپیوسته ابزاری قدرتمند برای کاهش نوسانات شدید و غیرمنطقی قیمت ها در بازار بورس است. در شرایطی که بازار با اخبار مهم، تغییرات ناگهانی یا هیجانات شدید مواجه است، اگر معاملات به صورت پیوسته انجام شوند، ممکن است قیمت ها به سرعت و به شکل غیرقابل پیش بینی تغییر کنند. این نوسانات می توانند منجر به ضررهای ناخواسته برای سرمایه گذاران شوند و به سلامت کلی بازار آسیب برسانند.

با استفاده از حراج ناپیوسته، سفارش ها در یک بازه زمانی جمع آوری می شوند و قیمت بر اساس مجموع عرضه و تقاضای کلی تعیین می گردد. این روش به بازار فرصت می دهد تا اطلاعات جدید را هضم کرده و واکنش های هیجانی را کنترل کند. در نتیجه، قیمت به صورت منطقی تر و پایدارتر کشف می شود و از جهش های ناگهانی یا سقوط های شدید جلوگیری به عمل می آید. این ویژگی به خصوص در بازگشایی نمادهای متوقف شده یا در زمان های حساس بازار بسیار کاربردی است.

تفاوت حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس

تفاوت های اساسی میان حراج پیوسته و حراج ناپیوسته در بورس، در نحوه انجام معاملات، فرآیند کشف قیمت و زمان بندی آن ها نهفته است. هر یک از این دو نوع حراج با توجه به ویژگی های منحصر به فرد خود، در شرایط و برای اهداف خاصی در بازار سرمایه به کار گرفته می شوند. درک این تفاوت ها برای هر سرمایه گذار و تحلیلگر بازار ضروری است تا بتواند استراتژی های معاملاتی خود را به درستی تنظیم کند و از فرصت های موجود در بازار بهره برداری نماید. در ادامه به مقایسه جامع این دو مکانیزم می پردازیم:

ویژگی ها	حراج پیوسته	حراج ناپیوسته
نحوه معامله	مداوم و لحظه ای	در یک زمان مشخص و یک قیمت واحد
کشف قیمت	لحظه ای و متغیر	یک باره و در یک قیمت ثابت
زمان بندی	در طول ساعات معاملاتی	در دوره های زمانی مشخص (مانند پیش گشایش یا بازگشایی نماد)
انعطاف پذیری	بالا (امکان معامله در هر لحظه)	پایین (معاملات در یک زمان خاص)
کاربرد	سهام با نقدشوندگی بالا، معاملات روزانه	بازگشایی نمادها، عرضه های اولیه، کنترل نوسانات

نحوه انجام معاملات

در حراج پیوسته، معاملات به صورت لحظه ای و مداوم انجام می شوند. به این معنی که هر سفارش خرید یا فروش به محض ورود به سامانه معاملاتی، بلافاصله با سفارش های مقابل تطبیق داده شده و در صورت وجود سازگاری قیمتی، معامله به سرعت صورت می گیرد. این فرآیند در طول ساعات کاری بازار بدون وقفه ادامه دارد و به سرمایه گذاران امکان می دهد تا در هر لحظه از روز معاملاتی، بر اساس تغییرات قیمت تصمیم گیری و معاملات خود را اجرا کنند.

اما در حراج ناپیوسته، نحوه انجام معاملات کاملاً متفاوت است. در این روش، سفارش های خرید و فروش در یک بازه زمانی خاص جمع آوری می شوند و در طول این دوره، هیچ معامله ای انجام نمی شود. پس از پایان دوره جمع آوری سفارشات، تمامی سفارش ها به صورت همزمان و در یک قیمت واحد که بر اساس تعادل کلی عرضه و تقاضا تعیین شده است، انجام می شوند. این مکانیزم به خصوص در شرایطی که نیاز به کشف یک قیمت مرجع و پایدار وجود دارد، کاربرد فراوانی پیدا می کند.

فرآیند کشف قیمت

در حراج پیوسته، فرآیند کشف قیمت به صورت لحظه ای و متغیر است. قیمت ها به طور مداوم و بر اساس تطابق سفارش های خرید و فروش در هر لحظه تعیین می شوند. بنابراین، در طول یک روز معاملاتی، ممکن است قیمت های متعددی برای یک سهم شکل بگیرد که هر یک بازتاب دهنده عرضه و تقاضای لحظه ای بازار در آن زمان خاص است. این پویایی به بازار امکان می دهد تا به سرعت به اطلاعات جدید واکنش نشان دهد و قیمت ها را منعکس کند.

در مقابل، در حراج ناپیوسته، فرآیند کشف قیمت به صورت یک باره و برای تمام معاملات در یک قیمت واحد انجام می شود. پس از پایان دوره جمع آوری سفارشات، سامانه معاملاتی با تحلیل حجم کلی سفارش های خرید و فروش، قیمتی را تعیین می کند که در آن بیشترین تطابق و حجم معاملات قابل انجام است. این قیمت به عنوان قیمت نهایی برای تمامی معاملات در آن حراج در نظر گرفته می شود و به کشف یک قیمت عادلانه و پایدار کمک می کند که از نوسانات لحظه ای در امان باشد.

تفاوت بنیادین حراج پیوسته و ناپیوسته، در سرعت کشف قیمت و نحوه اجرای معاملات است؛ یکی لحظه ای و دیگری با تأخیر و تمرکز بر تعادل کلی بازار عمل می کند.

معایب حراج ناپیوسته در بورس

با وجود مزایای قابل توجهی که حراج ناپیوسته در کشف قیمت منصفانه و کنترل نوسانات دارد، این روش معاملاتی بی عیب نیست و معایبی نیز به همراه دارد که سرمایه گذاران باید از آن ها آگاه باشند. شناخت این محدودیت ها به معامله گران کمک می کند تا در زمان های اجرای حراج ناپیوسته، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند و از چالش های احتمالی آن مطلع باشند. یکی از اصلی ترین معایب، کاهش سرعت معاملات است که می تواند برای برخی استراتژی های معاملاتی مشکل ساز باشد.

اولین و شاید مهم ترین عیب حراج ناپیوسته، کاهش سرعت انجام معاملات است. در این روش، معاملات به صورت دسته ای و در زمان های مشخص انجام می شوند، نه به صورت لحظه ای و مداوم. این بدان معناست که معامله گران نمی توانند به سرعت وارد یا خارج از پوزیشن های خود شوند و باید تا پایان دوره جمع آوری سفارشات و کشف قیمت صبر کنند. این تأخیر می تواند برای سرمایه گذارانی که به دنبال انجام معاملات سریع و استفاده از نوسانات کوتاه مدت هستند، ناخوشایند باشد.

دومین عیب، عدم امکان معامله در لحظه است. در طول دوره جمع آوری سفارش ها، با وجود اینکه می توان سفارشات را ثبت، ویرایش یا حذف کرد، اما هیچ معامله ای صورت نمی گیرد. این محدودیت، انعطاف پذیری معامله گران را کاهش می دهد و ممکن است باعث شود که فرصت های معاملاتی لحظه ای را از دست بدهند. به عبارت دیگر، سرمایه گذاران باید منتظر بمانند تا قیمت واحد کشف شود و سپس معاملاتشان انجام شود، که این انتظار می تواند در بازاری که به سرعت تغییر می کند، مشکل ساز باشد. این معایب نشان می دهند که حراج ناپیوسته، با وجود کارایی در شرایط خاص، برای تمامی سناریوهای معاملاتی مناسب نیست.

چطور از حراج ناپیوسته در بورس مطلع شویم

برای مطلع شدن از زمان و جزئیات حراج ناپیوسته در بورس، روش ها و منابع اطلاعاتی متعددی وجود دارد که سرمایه گذاران می توانند از آن ها استفاده کنند. دسترسی به این اطلاعات برای تصمیم گیری آگاهانه و به موقع در معاملات بسیار حیاتی است. ناظر بازار و سامانه های رسمی بورس، اصلی ترین منابع برای کسب این اطلاعات هستند. در ادامه به توضیح جامع این روش ها می پردازیم تا بتوانید به راحتی از وضعیت حراج های ناپیوسته مطلع شوید و معاملات خود را مدیریت کنید.

یکی از مهم ترین منابع، سایت TSETMC (سامانه مدیریت فناوری بورس تهران) است. این سایت به عنوان منبع رسمی اطلاعات لحظه ای و آنی بورس تهران شناخته می شود. برای اطلاع از حراج ناپیوسته، می توانید به صفحه نماد مورد نظر خود مراجعه کرده و در بخش «پیام ناظر» اطلاعات مربوط به توقف و بازگشایی نمادها را مشاهده کنید. در زمان پیش گشایش بازار (معمولاً بین ۸:۳۰ تا ۹:۰۰ صبح)، نیز می توانید اطلاعات مربوط به حراج ناپیوسته را در این سایت مشاهده کنید.

پیام های ناظر بازار، که از طریق سامانه TSETMC یا سامانه های کارگزاری ها به کاربران اعلام می شوند، حاوی اطلاعات مهمی درباره وضعیت نمادها و زمان های حراج ناپیوسته هستند. این پیام ها شامل اطلاع از توقف و بازگشایی نمادها، و همچنین جزئیات مربوط به پیش گشایش بازار هستند. سامانه های معاملاتی کارگزاری ها نیز ابزاری کاربردی برای مشاهده لحظه ای اطلاعات حراج ها هستند. شما می توانید از طریق این سامانه ها، سفارشات خود را در دوره های پیش گشایش و حراج ناپیوسته ثبت کنید.

تابلوهای معاملاتی آنلاین در سامانه های معاملاتی و سایت TSETMC، وضعیت حراج ها را به صورت واضح نمایش می دهند. از روی این تابلوها می توانید زمان بندی حراج ها و قیمت های پیشنهادی در حراج ناپیوسته را مشاهده کنید. همچنین، بورس اوراق بهادار تهران یک تقویم معاملاتی ارائه می دهد که شامل رویدادهای مهم، عرضه های اولیه و بازگشایی نمادها است که با پیگیری آن می توانید از زمان های حراج ناپیوسته مطلع شوید.

رسانه های مالی و سایت های خبری بورس مانند سنا (سایت رسمی سازمان بورس) و بورس نیوز نیز اطلاعات مفیدی درباره زمان و نوع حراج ها منتشر می کنند. در مواقعی که عرضه اولیه سهام (IPO) برگزار می شود، جزئیات آن از طریق سایت های بورس و کارگزاری ها اعلام می شود که معمولاً از حراج ناپیوسته برای کشف قیمت استفاده می شود. در نهایت، برخی اپلیکیشن های مالی و بورسی مانند رهاورد ۳۶۵ نیز قابلیت نمایش وضعیت حراج ها را دارند و به شما کمک می کنند تا به صورت لحظه ای از این اطلاعات مطلع شوید.

سوالات متداول

آیا امکان ابطال سفارشات در حراج ناپیوسته وجود دارد؟

بله، امکان ابطال، ویرایش و حذف سفارشات در طول دوره جمع آوری سفارشات در حراج ناپیوسته وجود دارد. اما اگر ناظر بازار به دستکاری یا تخلف در قیمت مشکوک شود، این اختیار را دارد که تمامی سفارش های ثبت شده را باطل کرده و بازگشایی نماد را به جلسه معاملاتی بعدی موکول کند.

سفارش گذاری در حراج ناپیوسته چگونه است؟

سفارش گذاری در حراج ناپیوسته مشابه سفارش گذاری در حالت عادی است. شما قیمت و حجم مورد نظر خود را در سامانه معاملاتی کارگزاری وارد می کنید. تفاوت اصلی این است که در این دوره، سفارش شما بلافاصله اجرا نمی شود، بلکه تا پایان دوره جمع آوری سفارشات نگهداری می شود و سپس در قیمت تعادلی کشف شده اجرا می گردد.

مدت زمان حراج ناپیوسته چقدر است؟

مدت زمان حراج ناپیوسته متغیر است و بسته به نوع رویداد (پیش گشایش، بازگشایی نماد، عرضه اولیه و غیره) و تصمیم ناظر بازار تعیین می شود. به عنوان مثال، دوره پیش گشایش معمولاً ۱۵ دقیقه است، اما زمان بازگشایی نمادها پس از توقف می تواند متفاوت باشد و توسط ناظر بازار اعلام می گردد.

آیا حراج ناپیوسته در بورس کالا نیز کاربرد دارد؟

بله، مفهوم حراج ناپیوسته تنها محدود به بورس اوراق بهادار نیست و در بورس کالا نیز کاربرد دارد. در بورس کالا، برای کشف قیمت برخی محصولات خاص یا در زمان عرضه های اولیه کالاها، از مکانیزم حراج ناپیوسته استفاده می شود تا قیمت منصفانه و با ثباتی برای محصولات تعیین گردد.